آفتی که چغندر را در یک شب نابود می‌کند: کرم برگ‌خوار چغندر یا کرم کارادرینا

 کرم برگ‌خوار چغندر یا کرم کارادرینا از خانواده چکه در ابتدا بومی جنوب شرقی آسیا بوده و سپس به مناطق دیگر جهان گسترش یافته است. این آفت در مناطق گرم آفریقا، آمریکا، آسیا و اروپا یافت می‌شود و حتی در گلخانه‌های مناطق سردتر نیز مشاهده می‌شود. در کشور ما اغلب در مناطقی که چغندرکشت میگردد، ازجمله آذربایجان غربی، کرمانشاه، خراسان رضوي، همدان و لرستان گسترش بسیار زیادي داشته و جزو آفات درجه اول چغندرقند محسوب میشود. برگ‌خوار چغندرقند از جمله مهم‌ترین آفات گیاهان زراعی به شمار می‌رود که پراکندگی بسیار وسیعی در مناطق مختلف دارد. این آفت در شرایط طغیان قادر است بوته‌های چغندرقند را به طور کامل خشک کرده و از بین ببرد. برگ‌خوار چغندرقند توانایی این را دارد که در مدت زمانی کوتاه، به ویژه در یک شبانه‌روز، مزارع جوان چغندرقند را به طور کامل نابود سازد. در مناطق مختلف، این آفت با نام‌های مختلفی از جمله رهه، لهه، راهو، منجه، خنج، کوخ، قورت و کارادرینا شناخته می‌شود. این آفت شباهت زیادی به سایر گونه‌های Spodoptera (کرم‌های برگ‌خوار) مانند کرم برگ‌خوار پاییزه و کرم برگ‌خوار جنوبی دارد. با این حال، کرم برگ‌خوار چغندر در مرحله لاروی (کرم‌مانند) معمولاً سبز رنگ است و در نزدیکی سر، در دو طرف بدن، دو لکه تیره دارد. مرحله بالغ این گونه از آفت خاکستری-قهوه‌ای است.

چرخه زندگی کرم کارادرینا

چرخه زندگی کرم برگ‌خوار چغندر یا کرم برگخوار کارادرینا به صورت یک دگردیسی کامل شامل چهار مرحله اصلی تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ است. این آفت در مناطق گرم رشد می‌کند و در فصل زمستان در حالت غیرفعال به شکل شفیره زندگی می‌کند. در مناطق سردسیر یا در صورت وقوع یخبندان، این آفت زمستان را به صورت شفیره در داخل خاک سپری می‌کند. در مناطق گرمسیری، این آفت به اشکال مختلفی از جمله حشره کامل، شفیره، لارو و تخم مشاهده می‌شود. در اواخر اسفند و اوایل فروردین، شفیره‌ها به پروانه تبدیل می‌شوند و با رویش مزارع چغندر، سایر گیاهان نظیر یونجه، باقلا، نخود و اسفناج مورد حمله قرار می‌گیرند. پس از گذشت حدود 20 تا 25 روز، جمعیت پروانه‌ها به حداکثر خود می‌رسد که این مدت بستگی به شرایط اقلیمی منطقه دارد. پروانه‌های ماده معمولاً یک تا دو روز پس از جفت‌گیری قادر به تخم‌گذاری هستند و حدود 300 تا 500 عدد تخم را در دسته‌های 40 تا 50 عددی در زیر برگ‌ها، معمولاً نزدیک به جوانه‌ها و گیاهان میزبان می‌گذارند. در شرایطی که فشار تخمدان بالا باشد، تخم‌ها در داخل کلوخه‌ها قرار می‌گیرند. مدت زمان تخم‌گذاری معمولاً 3 تا 7 روز طول می‌کشد و شب‌پره‌ها عموماً 9 تا 10 روز پس از ظهور می‌میرند. اگر شرایط آب و هوایی گرم باشد، تخم‌ها پس از 2 تا 3 روز تفریخ شده و لاروها از آن خارج می‌شوند. لاروها پس از خروج از تخم، شروع به تغذیه از همان محل تخم‌گذاری می‌کنند. در این مرحله، لاروها چهار بار پوست‌اندازی می‌کنند و میزان تغذیه آنها از لاروهای سن سوم به بعد افزایش می‌یابد. پس از تکمیل تغذیه، لاروها به زمین می‌افتند و در خاک یا زیر کلوخه‌ها لانه‌هایی با استفاده از ترشحات بزاقی خود درست کرده و در آن تبدیل به شفیره می‌شوند. دوره هر نسل در دمای 27 درجه سلسیوس حدود 24 روز و در دمای 16.7 درجه سلسیوس 45 تا 50 روز طول می‌کشد. در نسل‌های دوم و سوم، این آفت خسارت بیشتری وارد می‌کند، به ویژه در ماه‌های خرداد تا مرداد. در مناطق سردسیر، این آفت 2 تا 4 نسل تولید می‌کند، اما در شرایط مساعد آب و هوایی، می‌تواند 6 تا 7 نسل و حتی تا 11 نسل در سال داشته باشد. این آفت فاقد دیاپوز اجباری است، یعنی قادر است در طول سال چندین نسل داشته باشد.

پروانه ماده بین ۵۰ تا ۱۵۰ تخم بارور را به‌صورت گروهی در سطح زیرین برگ گیاه یا نوک شاخه‌ها قرار می‌دهد. تخم‌ها کوچک، گرد و به قطر حدود ۰.۵ میلی‌متر هستند. رنگ آن‌ها از زرد تا زرد مایل به سبز یا سبز کم‌رنگ متغیر است. از بالا به شکل دایره‌ای دیده می‌شوند، اما با دقت بیشتر، نوک‌تیز به نظر می‌رسند.

حشره ماده پس از تخم‌گذاری، سطح آن‌ها را با ترشحات بخش خارجی دستگاه تناسلی می‌پوشاند تا از آن‌ها محافظت کند. همچنین، برای مراقبت بیشتر، دسته‌ای از موهای ظریف، سفید و زردرنگی که در انتهای شکمش قرار دارد، روی تخم‌ها می‌گستراند. این پوشش نه‌تنها از تخم‌ها در برابر عوامل محیطی محافظت می‌کند، بلکه به نوعی در استتار آن‌ها نیز نقش دارد. در شرایط گرم، تخم‌ها طی ۲ تا ۳ روز به لارو تبدیل می‌شوند و چرخه‌ی رشد خود را آغاز می‌کنند.

لارو کرم برگ‌خوار چغندر (کارادرینا) مخرب‌ترین مرحله این آفت محسوب می‌شود. این لارو معمولاً به رنگ سبز روشن دیده می‌شود، اما بسته به تغذیه، شرایط محیطی و تراکم جمعیت، رنگ آن می‌تواند به سبز تیره، قهوه‌ای یا حتی سیاه تغییر کند. در دو طرف بدن لارو سه نوار طولی با رنگ‌های سیاه، نارنجی و سفید مشاهده می‌شود که روزنه‌های تنفسی درون نوار تیره قرار گرفته‌اند. سطح بدن این لارو بدون مو بوده و طول آن بین ۲۵ تا ۳۰ میلی‌متر متغیر است. لارو کرم برگ‌خوار چغندر معمولاً دارای پنج سن رشدی (سنین لاروی) است. طول دوره هر سن لاروی تحت تأثیر دمای محیط قرار دارد و در گرمای تابستان ممکن است بین ۱.۵ تا ۳ روز طول بکشد. این مرحله از زندگی آفت حدود سه هفته ادامه دارد. در سن پنجم، لارو به داخل خاک نفوذ کرده و در آنجا فرایند شفیره شدن را آغاز می‌کند.

شفیره مرحله‌ای غیرفعال از چرخه زندگی این حشره است که معمولاً در فصل زمستان رخ می‌دهد. در این مرحله، لارو درون خاک، خود را در محفظه‌ای از شن، خاک و ذرات دیگر محبوس کرده و برای چسباندن این ذرات به یکدیگر، ماده‌ای چسبنده ترشح می‌کند. شفیره‌ها اغلب در لانه‌های گلی که در خاک تشکیل می‌شوند، رشد می‌کنند. طول بدن شفیره بین ۱۲ تا ۱۴ میلی‌متر است و ظاهری کله‌قندی دارد. رنگ آن از قهوه‌ای تا خرمایی متغیر بوده و در انتهای بدن خود چهار خار مشخص دارد؛ دو خار بزرگ و دو خار کوچک. این ویژگی‌های ظاهری به شفیره کمک می‌کند تا در شرایط خاکی محیط اطراف خود استتار کند و دوران رشد خود را تا تبدیل به حشره بالغ پشت سر بگذارد.

حشره کامل شب‌پره بالغ که طول آن بین ۱۰ تا ۱۴ میلیمتر است و عرض بدن آن با بال‌هایش به ۲۵ تا ۳۰ میلیمتر می‌رسد، دارای ویژگی‌های خاصی است. بال‌های جلویی این حشره رنگ قهوه‌ای یا خاکستری دارند و هر یک از آن‌ها دارای دو لکه مشخص هستند. یکی از این لکه‌ها لوبیایی شکل و قهوه‌ای رنگ است و دیگری در قسمت قاعده بال، گرد و به رنگ زرد تا نارنجی می‌باشد. بال‌های پشتی این حشره سفید مایل به خاکستری است و رگبال‌ها و حاشیه بال‌ها قهوه‌ای رنگ هستند. در انتهای بدن حشره، دسته‌های مویی وجود دارند که تخم‌ها را با آن‌ها می‌پوشانند. پس از حدود هفت روز از زمان تبدیل شدن شفیره به یک پروانه بالغ، پروانه‌های بالغ ظاهر می‌شوند. این پروانه‌ها معمولاً رنگ خاکستری-قهوه‌ای دارند و عرض بال‌های آن‌ها بین ۲.۵ تا ۳ سانتیمتر (۱ تا ۱.۲ اینچ) است. بلافاصله پس از خارج شدن از شفیره، پروانه‌ها جفت‌گیری کرده و پروانه ماده پس از ۲ تا ۳ روز شروع به تخم‌گذاری می‌کند. عمر پروانه بالغ معمولاً حدود ده روز پس از خروج از شفیره است، که در این مدت می‌میرد.

میزبانان

کرم برگ‌خوار چغندر یک آفت همه‌چیزخوار یا پلی فاژ است. این آفت از طیف گسترده‌ای از گیاهان میزبان تغذیه می‌کند، از جمله سبزیجات، محصولات زراعی و گل‌ها. برخی از گیاهانی که این آفت به آن‌ها حمله می‌کند عبارتند از: لوبیا، چغندر، کلم بروکلی، کلم، گل‌کلم، نخود، بادمجان، کاهو، پیاز، فلفل دلمه‌ای، سیب‌زمینی (معمولی و شیرین)، گوجه‌فرنگی، شلغم، ذرت، پنبه، خربزه، بادام‌زمینی، سورگوم، سویا، آفتابگردان و توتون. علاوه بر این، این آفت به گیاهان وحشی مانند تاج‌خروس نیز حمله می‌کند.

نحو خسارت خسارت کرم کارادرینا

آفت برگ‌خوار چغندر (لاروهای کارادرینا)، از بخش‌های مختلف گیاهان میزبان، شامل شاخه‌ها، برگ‌ها و میوه‌ها، تغذیه می‌کنند و موجب آسیب‌های جدی به این گیاهان می‌شوند. این لاروها به طور عمده برگ‌های سبز چغندر قند و دیگر گیاهان میزبان را مورد حمله قرار داده و به شکل دسته‌جمعی از سطح زیرین برگ‌ها تغذیه می‌کنند. تغذیه گروهی لاروهای جوان باعث می‌شود که تنها رگبرگ‌های برگ باقی بمانند و بافت سبز برگ از بین برود. در نتیجه، برگ‌ها حالت مشبک پیدا کرده و در نهایت به شکل توری درمی‌آیند. لاروهای بزرگ‌تر ادامه‌ تغذیه را انجام می‌دهند و علاوه بر رگبرگ‌ها، سایر قسمت‌های برگ را خورده و سوراخ‌هایی با اندازه‌های نامنظم در برگ‌ها ایجاد می‌کنند. در صورت افزایش تعداد لاروها، ممکن است تمام قسمت‌های برگ حتی رگبرگ‌ها و همچنین طوقه و ریشه چغندر قند نیز مورد حمله قرار گیرد، که نهایتاً به خشک شدن کامل بوته‌های چغندر منجر می‌شود.

میزان تغذیه کرم‌های کارادرینا تا مرحله بلوغ بستگی به شرایط آب و هوایی منطقه دارد. در شرایط خاص، در صورتی که بوته‌های چغندر تنها دو برگ داشته باشند (به استثنای دو برگ اولیه)، یک لارو می‌تواند دو بوته را از بین ببرد. در صورتی که بوته‌ها چهار برگی باشند، دو لارو قادر خواهند بود یک بوته را نابود کنند. همچنین اگر بوته‌ها شش برگ داشته باشند، چهار لارو می‌توانند یک بوته را به طور کامل تخریب کنند. به طور کلی، کشتزارهای آسیب دیده از فاصله مشابه کشتزارهایی هستند که به دلیل تگرگ آسیب دیده‌اند، با این تفاوت که در این کشتزارها، لاروهای در حال تغذیه و فضولات آنها قابل مشاهده هستند. خسارت این آفت در مرحله لاروی (کرمینه) به گیاهان کشاورزی بسیار جدی است. این کرم‌ها نه تنها از برگ‌ها بلکه از گل‌ها، میوه‌ها و جوانه‌های انتهایی گیاه نیز تغذیه کرده و آن‌ها را تخریب می‌کنند. لاروهای تازه از تخم خارج‌شده ابتدا به‌طور جمعی تغذیه می‌کنند، اما با رشد بیشتر به‌صورت انفرادی تغذیه را ادامه می‌دهند. در گیاهان آلوده، می‌توان سوراخ‌های نامنظم روی برگ‌ها را مشاهده کرد و در چمنزارها نیز لکه‌های قهوه‌ای رنگ ظاهر می‌شود. این کرم‌ها بیشتر در شب به تغذیه پرداخته و از نور مستقیم خورشید دوری می‌کنند. به طور کلی، کرم برگ‌خوار چغندر قند می‌تواند خسارات بسیار زیادی به محصولات کشاورزی وارد کند.

کنترل و‌مدیریت آفت:

کرم برگخوار چغندر (Spodoptera exigua) یکی از آفات مهم در مزارع چغندر قند است که می‌تواند خسارات زیادی به محصول وارد کند. این آفت از برگ‌های گیاه تغذیه می‌کند و در موارد شدید می‌تواند منجر به کاهش عملکرد قابل توجهی در محصول شود. برای کنترل این آفت روش‌های مختلفی وجود دارد که یکی از این روش‌ها، کنترل فرومونی است.

کرم برگ‌خوار چغندر در برابر بیشتر حشره‌کش‌ها بسیار مقاوم است. علاوه بر این، استفاده بیش از حد از سموم می‌تواند به حشرات مفیدی که لاروهای این آفت را شکار می‌کنند آسیب برساند. با این حال، برخی محصولات ارگانیک مانند روغن نیم و اسپینوساد، همراه با چندین حشره‌کش شیمیایی، در کنترل این آفت مؤثر هستند. کنترل زیستی نیز می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت کمک کند. حشرات مفیدی مانند زنبور Hyposoter exiguae، زنبور Chelonus insularis و مگس Lespesia archippivora از انگل‌های رایج کرم برگ‌خوار چغندر هستند.

مواد موثره برای کنترل کرم برگ‌خوار چغندر:

کنترل شیمیایی

کنترل شیمیایی به وسیله سموم یکی از روش‌های رایج برای کنترل کرم برگخوار چغند قند است. اما استفاده بیش از حد از سموم می‌تواند منجر به مقاومت آفت‌ها به سموم شود و همچنین تأثیرات منفی بر محیط زیست و موجودات غیرهدف (مانند حشرات مفید) داشته باشد.

کنترل بیولوژیک

در این روش، از دشمنان طبیعی آفت‌ها مانند انگل‌ها، شکارگران، و بیماری‌ها برای کنترل کرم برگخوار چغند قند استفاده می‌شود. برخی از دشمنان طبیعی مانند حشرات شکارگر و انگل‌هایی همچون Trichogramma و Telenomus به کاهش جمعیت آفت کمک می‌کنند. این روش بیشتر در راستای کاهش آسیب آفت‌ها و عدم استفاده از سموم شیمیایی به کار می‌رود.

کنترل زراعی

این روش شامل انجام اقدامات مدیریتی در سطح مزرعه است که می‌تواند به کاهش جمعیت آفت کمک کند. از جمله این اقدامات می‌توان به استفاده از تناوب زراعی، کاشت گیاهان مقاوم به آفت، و حذف بقایای گیاهی آفت‌دار اشاره کرد.

کنترل فرمونی (Pheromone-based Control)

یکی از روش‌های نوین و کارآمد برای کنترل کرم برگخوار چغند قند، استفاده از فرمون‌ها است. فرمون‌ها مواد شیمیایی هستند که به وسیله آفت‌ها برای برقراری ارتباط با دیگر اعضای گونه خود منتشر می‌شوند. در کنترل فرمونی، این مواد به منظور ایجاد اختلال در رفتار جفت‌یابی آفات استفاده می‌شوند. این روش شامل استفاده از فرمون‌های جنسی برای جذب و فریب آفات به سمت تله‌ها یا ترکیب فرمون‌های انبوه برای کاهش جفت‌یابی و باروری آن‌ها می‌شود.

انواع روش‌های کنترل فرمونی:

استفاده از تله‌های فرمونی: در این روش، فرمون‌های جنسی یا دیگر فرمون‌ها به صورت مصنوعی تولید شده و در تله‌هایی قرار می‌گیرند. این تله‌ها آفات را به خود جذب می‌کنند و آنها را در داخل تله‌ها (تله دلتا یا تله قیفی) به دام می‌اندازند. این روش کمک می‌کند تا تعداد آفات بالغ کاهش یابد و در نتیجه باروری آنها محدود شود.

• مقدارگسترش فرمون در محیط (Area-wide mating disruption): در این روش، فرمون‌های جنسی به میزان زیادی در محیط مزرعه پخش می‌شوند به طوری که آفات قادر به شناسایی یکدیگر برای جفت‌یابی نمی‌شوند. با این کار، جفت‌یابی آفات مختل می‌شود و در نتیجه تخم‌گذاری و جمعیت آفات کاهش می‌یابد. این روش معمولاً به صورت گسترده‌تری در مناطق بزرگتر یا در سطح کل مزارع اعمال می‌شود.
• ترکیب فرمون‌های جنسی با دیگر روش‌ها: گاهی اوقات از فرمون‌ها در ترکیب با روش‌های دیگر مانند سموم بیولوژیک یا فیزیکی (مثل تله‌های نوری یا حرارتی) استفاده می‌شود. این ترکیب می‌تواند به افزایش اثربخشی کنترل آفت کمک کند.

مزایای کنترل فرومونی:

• دقیق بودن: فرمون‌ها به طور خاص به هدف اصلی (یعنی آفات) جذب می‌شوند و بر موجودات غیرهدف اثر نمی‌گذارند.
• بدون مقاومت: برخلاف سموم شیمیایی، آفات نسبت به فرمون‌ها مقاومت پیدا نمی‌کنند.
• عدم آلودگی محیط زیست: استفاده از فرمون‌ها آسیب کمتری به محیط زیست و موجودات غیرهدف وارد می‌کند.
• کاهش هزینه‌های کشاورزی در بلندمدت: اگرچه نصب سیستم‌های فرمونی ممکن است هزینه اولیه بالاتری داشته باشد، اما در درازمدت می‌تواند به کاهش نیاز به استفاده از سموم شیمیایی و کاهش هزینه‌های تولید منجر شود.

چالش‌ها و محدودیت‌ها:

• هزینه اولیه: خرید و نصب سیستم‌های فرمونی ممکن است هزینه‌بر باشد.
• اثرگذاری محدود در شرایط خاص: در شرایط خاص یا در صورت تعداد بسیار زیاد آفات، این روش ممکن است به تنهایی کافی نباشد و نیاز به ترکیب با سایر روش‌ها داشته باشد.

کنترل فیزیکی

در این روش از ابزارهایی مانند تله‌ها و نوارهای چسبی استفاده می‌شود تا آفات را جذب کرده و گرفتار کنند. همچنین، کنترل دستی تخم‌ها و لاروها از دیگر اقدامات فیزیکی است.

نتیجه‌گیری:

در نهایت، استفاده از روش‌های متنوع و یکپارچه برای کنترل کرم برگخوار چغندرقند می‌تواند بهترین نتیجه را در کاهش آسیب آفات به محصول داشته باشد. روش کنترل فرمونی به ویژه در سال‌های اخیر به عنوان یک روش پایدار و کارآمد در کشاورزی بدون استفاده از سموم شیمیایی مطرح شده است و در بسیاری از مزارع موفقیت‌آمیز بوده است.