کنترل بیولوژیک و روش مبارزه با کرم گلوگاه انار

کرم گلوگاه انار با نام علمی Ectomyelois (Apomyelois) ceratoniae (Zeller) یکی از آفات مهم و خسارت‌زا در سطح بین‌المللی به شمار می‌رود که به محصولات باغی مختلف مانند خرما، بادام و به‌ویژه انار آسیب می‌زند. شب‌پره این آفت می‌تواند پیش از برداشت و پس از آن به محصول حمله‌ور شود. طبق گزارش‌ها، میزان آسیب این آفت در نواحی خاورمیانه بین ۳۰ تا ۸۰ درصد برآورد شده است. بسیاری از باغداران کشورمان هر ساله هزینه‌های چشمگیری برای کنترل این آفت پرداخت می‌کنند. در این مقاله، از سوی زیست‌بانی پایا، به معرفی روش کنترل زیستی به‌عنوان یکی از موثرترین و اقتصادی‌ترین شیوه‌های مدیریت این آفت می‌پردازیم.

جهت بررسی بیشتر: آفت کش های بیولوژیکی و اهمیت آنها در حفاظت از گیاهان

آشنایی بیشتر با زیست‌شناسی کرم گلوگاه انار

این شب‌پره دارای چهار مرحله رشدی است: تخم، لارو، شفیره و پروانه (بالف بالغ) که هر کدام به صورت خلاصه شرح داده می‌شوند.

مرحله تخم

تخم‌ها بیضوی و کشیده هستند. در ابتدا رنگ سفید مایل به زرد دارند که با نزدیک شدن به زمان تفریخ، به نارنجی متمایل به قرمز تغییر رنگ می‌دهند. زمان تفریخ بین ۸ تا ۱۰ روز طول می‌کشد.

مرحله لارو

لاروهای این آفت سه سن رشدی دارند. لارو ابتدایی تقریباً 1 میلی‌متر طول داشته و رنگ آن سفید یا صورتی کم‌رنگ با سر تیره‌رنگ و عرضی حدود 0.2 میلی‌متر است. در پشت سر، نقاط تیره‌رنگ و برآمدگی‌های قهوه‌ای کوچک مشاهده می‌شود. لارو نهایی تا حدود ۲۰ میلی‌متر رشد کرده و عرض سر به ۲ میلی‌متر می‌رسد. رنگ بدن از کرم تا قرمز-صورتی متغیر است. لارو نر نسبت به ماده اندازه کوچکتری دارد. سرد شدن هوا در فصل زمستان باعث ایجاد خواب زمستانی (دیاپوز) در لاروها می‌شود. مدت مرحله لاروی بین ۱۸ تا ۳۰ روز متغیر است. پس از گذر این دوره، لاروها به سوی گلوگاه انار حرکت کرده و وارد مرحله شفیرگی می‌شوند.

مرحله شفیرگی

شفیره این آفت دارای رنگی بین قهوه‌ای روشن تا خرمایی بوده و طولی نزدیک به 11 میلی‌متر دارد. در مواجهه با نور یا تحریک فیزیکی واکنش نشان می‌دهد اما در حالت طبیعی بدون حرکت است. زمستان را در میوه‌های مانده روی درخت، پوسته درختان یا میوه‌های ریخته‌شده پشت سر می‌گذارد. این مرحله معمولاً بیش از یک هفته طول می‌کشد و پس از آن، پروانه از شفیره خارج می‌شود.

مرحله بلوغ یا حشره کامل

شب‌پره بالغ حدود ۱۲ میلی‌متر طول دارد. عرض بال‌های باز در ماده‌ها ۱۹ تا ۳۰ میلی‌متر و در نرها ۱۵ تا ۲۳ میلی‌متر است. بخش سر و سینه به رنگ خاکستری قهوه‌ای و بال‌های جلویی خاکستری با نوار زیگزاگ مشخص دیده می‌شود. چرخه کامل زندگی، بسته به شرایط دمایی، بیش از ۴۰ روز به طول می‌انجامد. ماده‌ها در طول عمر خود قادر به تخم‌ریزی تا ۲۰۰ عدد هستند. سالانه معمولاً چهار نسل از این آفت تولید می‌شود که شامل یک نسل زمستان‌گذران، یک نسل بهاری و دو نسل تابستانی است.

چرخه زندگی، رفتار زیستی و خسارت‌زنی آفت کرم گلوگاه انار

این آفت چندمیزبانه (پلی‌فاژ) است و به طیف وسیعی از درختان میوه حمله می‌کند. حشره در فصل زمستان به صورت لاروهایی در مراحل سنی مختلف، درون میوه‌های باقی‌مانده درختان میزبان نظیر انجیر، انار و دیگر میوه‌های آلوده که روی زمین، زیر درختان، روی شاخه‌ها یا در انبارها باقی مانده‌اند، زمستان‌گذرانی می‌کند. این لاروها اغلب از طریق میوه‌های مانده، ریخته‌شده یا ذخیره‌شده به داخل میوه نفوذ کرده و باعث تخریب آن می‌شوند. لاروها معمولاً از طریق ترک‌ها، شکاف‌ها یا گلوگاه میوه به داخل تاج انار نفوذ کرده، در آنجا تار تنیده و محفظه شفیرگی می‌سازند تا زمستان را سپری کنند.

جهت بررسی بیشتر: خرید فرمون کرم گلوگاه انار

با افزایش دما در اوایل اردیبهشت و آغاز گلدهی انار، این لاروها وارد مرحله شفیرگی شده و پس از حدود ۶ تا ۸ روز، تبدیل به پروانه بالغ می‌شوند. پروانه‌هایی که زمستان‌گذرانی کرده‌اند، معمولاً تخم‌های خود را بر روی اندام‌های نر گل از جمله بساک و میله پرچم، و گاهی نیز روی کاسبرگ‌ها قرار می‌دهند. همچنین دم‌میوه و شکاف‌های موجود در آن از مکان‌های مناسب تخم‌ریزی این شب‌پره محسوب می‌شوند. تخم‌ها بیضوی شکل بوده و در ابتدا به رنگ زرد روشن هستند که به‌مرور به رنگ نارنجی تغییر پیدا می‌کنند.

پروانه‌ها ظرف کمتر از یک هفته پس از تبدیل شدن، جفت‌گیری کرده و حشره ماده حدود ۲۰ تا ۲۵ تخم در میان پرچم‌های تاج میوه (در بین پرچم‌های گل) یا در شکاف‌های سطح میوه تخم‌ریزی می‌کند. در سایر میوه‌ها نیز تخم‌ریزی عمدتاً در ناحیه پرچم گل و در مراحل ابتدایی تشکیل میوه صورت می‌گیرد. تخم‌ها پس از گذشت حدود ۱۰ روز به لارو تبدیل شده و فرآیند تغذیه و خسارت‌زایی را آغاز می‌نمایند.

لاروهای این آفت از بافت‌های گلوگاه تغذیه کرده و با ایجاد کانال، به داخل میوه نفوذ می‌کنند. لاروها از اواخر اردیبهشت تا اوایل خرداد به سمت ناحیه تاج انار حرکت کرده و در آن قسمت به شفیره‌هایی با رنگ قهوه‌ای دگرگون می‌شوند. لاروهای هر مرحله سنی از لحاظ اندازه بدنی با یکدیگر متفاوت هستند؛ برای نمونه لارو سن اول طولی حدود ۲ میلی‌متر داشته و از بخش داخلی کاسبرگ‌ها تغذیه می‌کند، در حالی که لاروهای سن سوم که طولی حدود ۲۱ میلی‌متر دارند، با ایجاد سوراخ در سطح خارجی میوه و عبور از پرچم‌ها، به درون میوه انار نفوذ کرده و همزمان عوامل بیماری‌زا مانند قارچ‌ها را نیز به درون میوه منتقل می‌کنند.

شب‌پره‌های این گونه در اواخر فروردین و اوایل اردیبهشت مشاهده می‌شوند. این پروانه در اقلیم ایران معمولاً دارای سه تا چهار نسل در سال است. نسل نخست آن در میانه تا پایان تیرماه، نسل دوم در اواسط مرداد، نسل سوم در میانه شهریور و به‌طور نادر نسل چهارم در نواحی جنوبی کشور در میانه مهرماه ظاهر می‌شود.

آفت کرم گلوگاه انار به عنوان ناقل عوامل بیماری‌زای قارچی نیز شناخته می‌شود که موجب پوسیدگی و کپک‌زدگی میوه‌ها شده و به‌تبع آن کیفیت محصول کاهش یافته و زیان اقتصادی قابل‌توجهی به باغداران وارد می‌گردد.

روش های مبارزه با کرم گلوگاه انار

مبارزه با کرم گلوگاه انار به چند روش انجام می شود. کنترل زراعی، مبارزه مکانیکی و کنترل بیولوژیک مهمترین روش کنترل این آفت می باشد. از آنجا که محل تخم گذاري این شب پره داخل تاج میوه انار بوده و فعالیت لاروهاي آفت نیز درون میوه انار است، استفاده از سموم آفتکش شیمیایی براي کنترل این آفت روش مؤثري نیست و به طور معمول توسط باغداران نیز انجام نمی شود. در ادامه به شرح مبارزه با این آفت می پردازیم و بهترین روش مبارزه با کرم گلوگاه انار را معرفی می کنیم.

اما قبل از اینکه مبارزه با کرم گلوگاه انار را شروع کنیم، باید جمعیت و میزان خسارتی که این آفت وارد کرده است را بررسی کنیم تا بتوانیم بهترین زمان و روش مبارزه را شروع کنیم

دو اقدام مهم که قبل از مبارزه با کرم گلوگاه انار باید انجام داد:

• ردیابی و پایش: برای اطلاع از جمعیت این آفت باید جمعیت کرم گلوگاه انار را در باغ ردیابی و نظارت کنیم. برای این کار می توان از تله های فرمونی و نوری استفاده کنیم.

• ارزیابی میزان خسارت: برای این کار به قسمت های مختلف باغ برویدو خسارت ظاهری شامل ریزش گل و میوه، لکه های قهوه ای یا سیاه رنگ یا تعییر رنگ پوست میوه را مشاهده کنید.

اکنون می توانیم با آرامش خاطر و کمترین هزینه، بهترین زمان و روش کنترل مبارزه با کرم گلوگاه انار را پیدا کنیم.

روش اول– کنترل زراعی

به هر گونه عملیات و اصول صحیح باغبانی که باعث تقویت درختان در باغ می شود و میزان جمعیت و خسارت آفت را به حداقل می رساند، کنترل زراعی گفته می شود. اقداماتی همچون آبیاری منظم، یخ آب زمستانه، کنترل علف های هرز در باغ های انار، انتخاب ارقام مناسب و تراکم مطلوب درختان، کنترل زراعی آفت کرم گلوگاه انار می باشند که در ادامه به طور مختصر شرح داده شده اند.

انتخاب رقم مناسب

انتخاب و استفاده از ارقام مقاوم یا متحمل به آفت کرم گلوگاه انار، آسان ترین روش کاهش خسارت این آفت می باشد. برخی از ارقام انار پسوت ضخیم تری دارند و یا حتی ترکیبات خاصی در میوه و پوست آنها وجود دارد که پروانه ها را دفع می کنند و از تخم گذاری آنها در سطح گلوگاه انار جلوگیری می کنند.

آبیاری درختان

درختان و باغ انار با توجه به نیاز آبی و بافت خاک، باید به صورت منظم آبیاری شوند. مراقب باشید که به درخت تنش آبی ندهید. این تنش باعث ترک خوردگی پوست میوه انار می شود. دراین حالت شب پره کرم گلوگاه انار تغییر رفتار داده و بجای اینکه تخم های خود را داخل محوطه گلوگاه بگذارد، زیر پوست و شکاف های حاصل از ترکیدگی میوه را برای تخم گذاری انتخاب می کنند.

در این حالت آفت طغیان می کند و تعداد لاروهای موجود در میوه گاهی به بیش از 10 عدد می ‌رسند. ادامه این روند برای سال های بعدی نیز با ضرر و زیان همراه است. از طرفی شرایط تنش آبی، فعالیت دشمنان طبیعی آفت از جمله زنبور تریکوگراما را نامساعد می ‌کند.

یخ آب زمستانه

در فصل زمستان با آبیاری غرقابی درختان، احتمال یخ زدگی آب سطح خاک و بقایای گیاهان و میوه ها وجود دارد. این یخ زدگی باعث می شود، شفیره های کرم گلوگاه انار که در حالت زمستان گذرانی هستند از بین بروند و به پروانه تبدیل نشوند.

هرس درختان

انجام هرس زمستانه و هرس سبز در فصل رشد (به حدی که باعث آفتاب سوختگی میوه نشود)، حذف شاخه ‌های مریض و بد شکل که محل خوبی برای فعالیت آفت هستند، موجب جلوگیری از فعالیت آفت می ‌شود.

تغذیه درختان

کوددهی به موقع و تقویت درختان می تواند مقاومت درختان به آفت کرم گلوگاه انار را افزایش دهد. حدود یک ماه قبل از اینکه جوانه های گل انار بزرگ شوند، بهتر است از کودهای مخلوط دامی و شیمیایی استفاده شود. یک سوم کود نیتروژن و تمام کود فسفاته و پتاسیمی را همراه با کود دامی مخلوط کنید و پای درختان انار بریزید. یک سوم کود اوره پس از ریزش کامل برگ ‌ها و یک سوم کود نیتروژن باقیمانده را به فاصله دو ماه پس از تقسیط دوم مصرف شود. کودها را می توان در نیمه خارجی سایه انداز تاج درخت به صورت چالکود و یا کانال کود استفاده کرد.

جهت بررسی بیشتر: قیمت فرمون آفات باغ

هرس و حذف شاخه ‌های اضافی نیز باعث می شود که غذای بیشتری به شاخه ‌های سالم برسد که منجر به افزایش مقاومت درختان در مقابل آفت می‌ شود

روش دوم– کنترل مکانیکی

کنترل مکانیکی شامل یک سری اقدامات فیزیکی و کارگر محور است که از طریق آن می توان جمعیت آفت کرم گلوگاه انار را کاهش داد. همانطور که گفتیم این آفت در زمستان به صورت لارو و در سنین های مختلف داخل انارهای باقیمانده روی درخت و یا ریخته شده کف باغ، زمستان گذارنی می کنند. با کنترل مکانیکی و حذف این لاروها، جمعیت آفت به شدت کاهش می یابد. مبارزه مکانیکی کرم گلوگاه انار به صورت زیر است.

جمع آوری میوه های آلوده:

معمولاً پس از برداشت انار، یک سری میوه ها روی درخت، به خصوص قسمت هایی که دست کارگر به آنها نمی رسد باقی می مانند. برخی از بقایای انارهای فاسد نیز کف باغ می افتند. اینها محل ذخیره و زمستان گذرانی کرم گلوگاه انار هستند. از اینرو بهتر است انارهای آلوده و ریخته شده کف باغ را جمع آوری کنیم و در مکانی دورتر از باغ و در زیر خاک مدفون کنیم. این کار بخصوص در ابتدای فصل باید انجام شود. اما برای اثربخشی بیشتر باید در زمستان تمام بقایا و شاخ و برگ و میوه های پوسیده و فاسد، حتی سایر میزبان این آفت جمع آوری شوند. حذف انارهای آلوده در طول فصل رویش نیز به ویژه برای کنترل نسل اول این آفت ادامه یابد.

پرچم زدایی و تاج تراشی

یکی از روش های کنترل مکانیکی، حذف پرچم انار و تراشیدن تاج در قسمت گلوگاه انار است. شب پره کرم گلوگاه انار تخم های خود را روی پرچم های واقع در تاج میوه انار می گذارد. از اینرو حذف پرچم ها در تاج میوه بهترین روش برای کاهش خسارت آفت می شود.

این کار بوسیله برس و یا دستگاه های مخصوص پاک کردن پرچم انجام می شود. حذف پرچم باید در زمان صحیح صورت گیرد تا به تولید و تناژ محصول نهایی آسیب وارد نشود. حذف پرچم های انار پس از اوج تخم گذاری شب پره های نسل زمستانه آفت توصیه شده است.

عملیات پرچم زدایی انار

عملیات پرچم زدایی برای کنترل کرم گلوگاه انار، بهتر است حدود 2 تا 3 هفته پس از حداکثر گلدهی درختان میوه و حدود 6 هفته بعد از ظهور اولین گل انار وقتی که پرچم ها گرده افشانی خود را انجام داده و عمر آنها تمام شده است، انجام شود. این کار باید به دقت صورت گیرد تا سطح داخلی گلوگاه انار زخمی نگردد.

پوشش روی تاج میوه

یکی از روش های اقتصادی مبارزه با کرم گلوگاه انار، پوشش و پر کردن قسمت گلوگاه انار است. برای پوشاندن از مواد خاک اره همراه با سریش، خاک کف باغ، و الیاف پنبه استفاده می شود. این کار در اواخر بهار که فصل تخم گذاری شب پره کرم گلوگاه انار است انجام می شود.

این پوشش از تخم گذاری شب پره ممانعت می کند، همچنین تا حد زیادی از آلوده شدن میوه ها جلوگیری می کند. همچنین استفاده از پوشش توری پارچه ای طوریکه تمام گل های انار را بپوشاند، توصیه می شود. این روش یکی از مطمئن ترین روش مکانیکی برای پیشگیری از آلودگی توسط این شب پره است.

روش سوم– کنترل بیولوژیک

کنترل بیولوژیکی کرم گلوگاه انار یکی از بهترین و موثرترین روش های کنترل این آفت است. از دشمنان طبیعی برای از بین بردن شب پره کرم گلوگاه که در کنترل زیستی استفاده می شود می توان به دو زنبور پارازیتوئید Trichogramma embryophagum و Trichogramma cacoeciae اشاره کرد. این دو گونه بسیار مقاوم هستند و هر شرایط محیطی را به خوبی تحمل می کنند.

یکی دیگر از روش های کنترل بیولوژیک محلول پاشی با پودر کائولن است. استفاده از این ماده در کاهش خسارت کرم گلوگاه و آفتاب سوختگی ميوه هاي انار به شدت موثر است. از طرفی کالوئن به کاهش میزان ریزش گل و میوه و میزان ترکیدگی میوه های انار و نیز خسارت شته انار کمک می کند.

روش دیگر کنترل بیولوژیک کرم گلوگاه انار، استفاده از پیام رسان های شیمیایی یا سمیوکمیکال هاست. در این روش از فرمون جنسی شب پره گلوگاه انار جهت شکار انبوه، پایش و ردیابی و جلب و کشتن استفاده می شود.

مزایای استفاده از فرمون کرم گلوگاه انار:

• کنترل خسارت آفات محصولات با ارزش اقتصادي بالا

• کنترل پایدار

• عدم آلودگی محیط زیست و

• حفظ جمعیت دشمنان طبیعی است.

روش چهارم– روش تلفیقی

طبق تحقیقات انجام شده و تجربه استفاده از روش های مبارزه با کرم گلوگاه انار، باید گفت که استفاده از روش های معمولی که در بالا توضیح داده شده اند، به تنهایی نمی توانند در کنترل این آفت موثر باشند. از اینرو، توصیه می شود که از روش های ترکیبی و به اصطلاح تلفیقی شامل کنترل زراعی، مبارزه مکانیکی و کنترل بیولوژیک استفاده کرد.

در مدیریت تلفیقی کرم گلوگاه انار باید از روش های زیر به صورت ترکیبی استفاده کرد:

• از ارقام مقاوم بومی و محلی استفاده کیند

• میوه های آلوده ریخته شده پای درختان و همچنین میوه های خراب جا مانده روی درختان انار را جمع آوری کنید و در گودال عمیق مدفون نمایید.

• درختان انار را به طور منظم آبیاری کنید، از تنش آبی جلوگیری کنید و با کاشت درختان با تراکم مناسب با پوشش دهی سایه مناسب، از آفتاب سوختگی در میوه های انار خودداری کنید.

• از تله های نوری و فرمون های جنسی برای شکار انبوه، اختلال در جفت گیری و جلب و در نهایت کشتن حشرات آفت استفاده کنید.

• از روش های پرچم زدایی و یا پوشش محل تاج میوه انار جه جلوگیری از تخم ریزی حشره در تاج میوه استفاده کنید.

سخن آخر

روشهاي کنترل غیر شیمیایی از جمله پاشیدن کائولین، پوشش تاج انار، تلفیق حذف پرچم و پاشیدن کائولین، استفاده زا فرمون جنسی به عنوان کنترل بیولوژیک و جمع آوري بقایاي انار در باغ ها براي کنترل این آفت استفاده می شوند که می توانند به کاهش تراکم جمعیت، و جلوگیری از خسارت زیاد این آفت کمک کنند.

جهت بررسی بیشتر: فروشگاه آنلاین زیست بانی پایا

کاربرد روشهاي کنترل مستلزم اطلاع از وجود مرحله حساس زندگی آفت در باغ ها است که به طور معمول با استفاده از فرومونهاي جنسی انجام می شود. علاوه بر این، فرومون هاي جنسی براي کنترل مستقیم آفات به روش اخلال در جفتگیري پروانه ها نیز استفاده می شوند.

خرید فرمون گلوگاه انار

در صورتی که در مورد نحوه استفاده و خرید تله ها و فرمون های جنسی کرم گلوگاه انار نیاز به مشاوره و راهنمایی دارید، می توانید با کارشناسان ما تماس بگیرید. زیست بانی پایا یکی از شرکت های معتبر در حوزه ارائه، تولید واردات فرمون هاست.