آفت کرم ساقه‌خوار برنج با نام علمی Chilo suppressalis یکی از مهم‌ترین آفات مزارع برنج در کشورهای مختلف از جمله ایران است. این آفت به‌طور مستقیم بر تولید و کیفیت محصول برنج تأثیر می‌گذارد و در صورت عدم کنترل، می‌تواند خسارت‌های قابل توجهی را به بار آورد. در ادامه به بررسی جنبه‌های مختلف این آفت از جمله اهمیت اقتصادی، میزبان، مرفولوژی، بیولوژی، خسارت‌ها و روش‌های کنترل آن به‌ویژه روش‌های کنترل بیولوژیکی می‌پردازیم.
آفت پروانه ساقه‌خوار برنج از اهمیت اقتصادی فراوانی دارد. این آفت با حمله به ساقه‌های برنج، باعث کاهش عملکرد محصول و افت کیفیت دانه‌های برنج می‌شود. تخمین زده می‌شود که در سال‌های بحرانی، خسارت ناشی از این آفت می‌تواند تا 50 درصد از محصول برنج را کاهش دهد. از این رو، مدیریت مؤثر این آفت برای حفظ امنیت غذایی و درآمد کشاورزان بسیار حائز اهمیت است.
میزبان
کرم ساقه‌خوار برنج عمدتاً به مزارع برنج حمله می‌کند، اما در برخی شرایط به مزارع دیگر مانند ذرت، نیشکر و غلات دیگر نیز حمله می‌کند. مهم‌ترین میزبان این آفت عبارتند از:
- برنج (Oryza sativa)
- ذرت (Zea mays)
- نیشکر (Saccharum officinarum)
- برخی دیگر از گیاهان خانواده غلات
مورفولوژی کرم ساقه خوار برنج
کرم ساقه‌خوار برنج دارای مراحل زندگی متعددی است که شامل تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ است. ویژگی‌های ظاهری هر مرحله به شرح زیر است:
- تخم: تخم‌ها به رنگ سفید مایل به زرد و به شکل بیضی هستند که روی برگ‌ها و ساقه‌های برنج قرار می‌گیرند.
- لارو: لاروها سفید رنگ با سر قهوه‌ای هستند و در مراحل ابتدایی رشد به طول حدود 2 تا 3 میلی‌متر می‌رسند.
- شفیره: شفیره‌ها به رنگ قهوه‌ای مایل به قهوه ای تیره هستند و در خاک یا در داخل گیاهان میزبان تشکیل می‌شوند.
- حشره بالغ: حشره بالغ دارای بال‌هایی با رنگ زرد متمایل به قهوه‌ای و پروانه نر به رنگ خاکستری و نقاط سفید است که طول بال‌های آن به 20 تا 25 میلی‌متر می‌رسد.
بیولوژی کرم ساقه خوار برنج
چرخه زندگی کرم ساقه‌خوار برنج شامل مراحل زیر است:
- تخم‌گذاری: حشرات بالغ در شب تخم‌های خود را روی برگ‌ها و ساقه‌های برنج می‌گذارند.
- ظهور لارو: لاروها پس از خروج از تخم، به داخل ساقه‌های برنج نفوذ کرده و شروع به تغذیه می‌کنند.
- تغذیه و رشد: لاروها از بافت داخلی ساقه‌ها تغذیه کرده و تونل‌هایی در داخل ساقه ایجاد می‌کنند که موجب ضعف و شکستگی ساقه‌ها می‌شود.
- تبدیل به شفیره: لاروها پس از رشد کافی، به شفیره تبدیل می‌شوند که در خاک یا داخل ساقه‌های مرده برنج قرار می‌گیرند.
- ظهور حشره بالغ: حشرات بالغ از شفیره‌ها خارج شده و چرخه زندگی دوباره آغاز می‌شود.
خسارت کرم ساقه خوار برنج
خسارت‌های ناشی از کرم ساقه‌خوار برنج شامل موارد زیر است:
- تخریب ساقه‌ها: لاروها با حفر تونل در ساقه‌ها، موجب ضعیف شدن و در نهایت شکستگی ساقه‌های برنج می‌شوند.
- کاهش عملکرد محصول: این آسیب‌ها منجر به کاهش قابل توجه عملکرد و کیفیت دانه‌های برنج می‌شود.
- افزایش هزینه‌های تولید: مبارزه با این آفت نیازمند صرف هزینه‌های زیاد برای سم‌پاشی و مدیریت آفات است.
روش‌های کنترل آفت ساقه خوار برنج
کنترل آفت کرم ساقه‌خوار برنج نیازمند رویکردی چندجانبه است که شامل روش‌های شیمیایی، زراعی و بیولوژیکی می‌باشد. در اینجا به تمرکز بر روش‌های کنترلی می‌پردازیم:
کنترل شیمیایی آفت کرم ساقه‌خوار برنج (Chilo suppressalis)
کنترل شیمیایی آفت کرم ساقه‌خوار برنج، یکی از روش‌های متداول و مؤثر در مدیریت این آفت است. این روش شامل استفاده از سموم شیمیایی مناسب برای کاهش جمعیت آفت و جلوگیری از خسارت‌های ناشی از آن می‌باشد. در ادامه به بررسی جنبه‌های مختلف کنترل شیمیایی این آفت می‌پردازیم.
- استفاده از سموم شیمیایی:
- انتخاب سموم مناسب:
- استفاده از حشره کش های شیمیایی که در مرحله پیش از تخم‌ریزی یا برای کنترل لاروها کاربرد دارند. مانند سمومی نظیر: حشر کش های کارتاپ، فیپرونیل، تبوفنوزاید و ماترین
- زمان‌بندی سم‌پاشی:
- سم‌پاشی پیش از تخم‌ریزی :سم‌پاشی در مراحل ابتدایی رشد گیاه، زمانی که تخم‌ها تازه گذاشته شده‌اند، بسیار مؤثر است.
- سم‌پاشی در مراحل لاروی: استفاده از سموم حاوی مواد شیمیایی یا بیولوژیکی که در مرحله لاروی می‌توانند تاثیر گذار باشند.
- روش‌های سم‌پاشی:
- سم‌پاشی پاششی: استفاده از دستگاه‌های سم‌پاش برای پاشش یکنواخت سموم بر روی سطح مزارع.
- سم‌پاشی محلول‌پاشی: کاربرد سموم محلول در آب که به‌طور مستقیم بر روی گیاهان اعمال می‌شود.
- توجه به دُز و زمان مصرف:
- دُز مناسب: استفاده از دُز توصیه شده توسط کارشناسان کشاورزی و بر اساس دستورالعمل‌های شرکت سازنده.
- زمان مناسب: انتخاب زمان مناسب برای سم‌پاشی، معمولاً در زمان فعالیت بیشتر آفت و در شرایط آب و هوایی مناسب برای افزایش اثربخشی سم.
- استفاده از عوامل بیولوژیکی:
- قارچ‌ها و باکتری‌ها: استفاده از برخی گونه‌های قارچ‌ها مانند Beauveria bassiana و باکتری‌ها مانند باسیلوس توریجنسیس Bacillus thuringiensis که به طور طبیعی لاروها را آلوده می‌کنند.
- زنبورهای پارازیتوئید: زنبورهای خانواده Trichogrammatidae و Braconidae از تخم‌ها و لاروهای کرم ساقه‌خوار تغذیه می‌کنند.
- شکارچیان طبیعی: حشرات شکارچی مانند کفشدورک های (Coccinellidae) و حشرات مفید دیگر که لاروها و حشره‌های بالغ را شکار می‌کنند
- مدیریت زراعی:
- کشت هم‌زمان: کشت هم‌زمان برنج با گیاهان پوششی که می‌توانند به عنوان طعمه برای دشمنان طبیعی عمل کنند.
- تهویه مناسب: بهبود شرایط تهویه در مزارع برنج برای کاهش رطوبت و جلوگیری از تکثیر آفت.
- استفاده از تله‌های فرمونی: نصب تله‌های فرمونی برای جذب و کاهش جمعیت حشرات بالغ در مزارع برنج.
فرمون‌های آفت کرم ساقه‌خوار برنج
فرمون‌ها ترکیبات شیمیایی هستند که حشرات برای برقراری ارتباط با یکدیگر از آنها استفاده می‌کنند. این ترکیبات می‌توانند به‌طور خاص برای جذب حشرات نر یا ماده طراحی شوند. در مورد آفت کرم ساقه‌خوار برنج (Chilo suppressalis)، فرمون‌های جنسی به‌طور گسترده‌ای برای پایش و کنترل این آفت استفاده می‌شوند. در اینجا به بررسی ویژگی‌ها، کاربردها و مزایای فرمون‌های آفت کرم ساقه‌خوار برنج می‌پردازیم.
- ویژگی‌های فرمون‌های آفت کرم ساقه‌خوار برنج
- فرمون‌های جنسی: این فرمون‌ها توسط حشرات ماده تولید می‌شوند و حشرات نر را به سمت خود جذب می‌کنند. فرمون‌های جنسی کرم ساقه‌خوار برنج در جذب حشرات نر بسیار مؤثر هستند.
- ترکیب شیمیایی: فرمون‌های جنسی کرم ساقه‌خوار برنج معمولاً شامل ترکیبات خاصی هستند که به‌طور طبیعی توسط حشرات ماده تولید می‌شود و برای شبیه‌سازی این ترکیبات سنتز شده‌اند.
- کاربرد فرمون‌ها
- پایش و نظارت: فرمون‌ها به‌طور اصلی برای پایش و نظارت بر جمعیت آفت استفاده می‌شوند. نصب تله‌های فرمونی که حاوی فرمون‌های جنسی هستند، امکان شناسایی و اندازه‌گیری تعداد حشرات بالغ نر را فراهم می‌کند.
- مدیریت آفت: با استفاده از فرمون‌ها، می‌توان زمان و مکان فعالیت آفت را شناسایی کرد و بر اساس آن اقدام‌های کنترلی مناسب را برنامه‌ریزی نمود.
- نحوه استفاده از فرمون‌ها
- نصب تله‌ها: فرمون‌ها معمولاً درون تله‌های فرمونی (تله دلتا و تله قیفی) نصب می‌شوند. این تله‌ها در مکان‌های استراتژیک در مزارع برنج نصب می‌شوند تا حشرات بالغ را جذب کنند.
- زمان‌بندی استفاده: فرمون‌ها باید در زمان‌های مناسب، معمولاً در اوایل فصل رشد و زمان فعالیت آفت، نصب شوند. تغییر فرمون‌ها در دوره‌های مشخص (معمولاً هر 4 تا 6 هفته) نیز ضروری است.
- مزایای استفاده از فرمون‌ها
- دقت بالا: فرمون‌ها امکان شناسایی دقیق فعالیت آفت و تعیین زمان مناسب برای اقدامات کنترلی را فراهم می‌آورند.
- کنترل مؤثر: با جذب حشرات نر، فرمون‌ها به کاهش میزان تخم‌گذاری و در نتیجه کاهش جمعیت آفت کمک می‌کنند.
- پایداری: استفاده از فرمون‌ها به‌طور عمومی برای محیط زیست بی‌خطر است و به حفظ تعادل اکولوژیکی کمک می‌کند.
- محدودیت‌ها و چالش‌ها
- هزینه: هزینه خرید و تعویض فرمون‌ها و تله‌های فرمونی می‌تواند نسبتاً بالا باشد.
- نیاز به پایش منظم: تله‌های فرمونی باید به‌طور منظم بررسی و فرمون‌ها تعویض شوند تا کارایی آنها حفظ شود.
- تأثیر شرایط محیطی: شرایط جوی و محیطی می‌توانند بر عملکرد فرمون‌ها تأثیر بگذارند. برای مثال، باران یا باد می‌تواند تأثیر فرمون‌ها را کاهش دهد.
- بهترین روش‌های استفاده
- نصب صحیح: تله‌ها باید در ارتفاع مناسب و در مکان‌های مختلف در مزرعه نصب شوند تا پوشش کامل فراهم شود.
- پایش مداوم: تله‌ها باید به‌طور منظم بررسی شوند و داده‌های جمع‌آوری شده تحلیل گردند.
- ادغام با روش‌های دیگر: استفاده از فرمون‌ها می‌تواند با سایر روش‌های کنترل مانند کنترل بیولوژیکی و شیمیایی ترکیب شود تا کنترل بهینه حاصل شود.
در نتیجه، کرم ساقه‌خوار برنج (Chilo suppressalis) یکی از چالش‌های جدی در مزارع برنج است که نیازمند مدیریت دقیق و مؤثر است. استفاده از روش‌های بیولوژیکی به‌ویژه معرفی دشمنان طبیعی و استفاده از عوامل بیولوژیکی، می‌تواند به‌طور مؤثری جمعیت این آفت را کنترل کرده و از خسارت‌های اقتصادی ناشی از آن بکاهد. با اتخاذ این روش‌ها، می‌توان به حفظ پایداری و بهره‌وری مزارع برنج کمک کرد و در عین حال به حفظ محیط زیست نیز توجه نمود.
فرمون کرم ساقه خوار برنج از کجا بخرم؟
برای خرید فرمون‌کرم ساقه‌خوار برنج و تله دلتا یا تله قیفی، می‌توانید از منابع مختلفی مانند فروشگاه‌های تخصصی کشاورزی، تولیدکنندگان فرمون، پلتفرم‌های آنلاین، مراکز تحقیقاتی و شرکت‌های مشاوره کشاورزی استفاده کنید. با انتخاب منبع معتبر و بررسی دقیق مشخصات محصول، می‌توانید فرمون‌های مناسب برای پایش و کنترل آفت را تهیه کنید. شرکت زیست بانی پایا با سابقه طولانی مدت در ارائه انواع فرمون حشرات و تله حشرات آماده ارائه خدمات به کشاورزان و باغداران می باشد.