همه چیز درباره سوسک کرگدنی نارگیل و روش‌های مقابله با آن

سوسک کرگدنی نارگیل (Oryctes rhinoceros) یکی از مضرترین آفات نخلستان بخصوص نارگیل است. لاروها و حشرات کامل سوسک کرگدنی نارگیل از دمبرگ، دم خوشه، تنه و مغز گیاه تغذیه می کنند و حملات آنها به نخل باعث شکستن برگها، خوشه ها و حتی باعث افتادن درخت و در نهایت خسارت شدید به باغدارن می شود.

هشدار اولیه آلودگی این آفت و همچنین تراکم جمعیت آنها از طریق تله فرمونی امکان پذیر است. برای کنترل سوسک کرگدنی نارگیل از تله نوري، هرس دمبرگ ها، روشهاي فیزیکی و زراعی استفاده می شود. همچنین دشمنان طبیعی نیز کنترل کننده بیولوژیک این آفات محسوب می شوند. استراتژی مبارزه شیمیایی با لاروها و شفیره هاي این سوسک، با توجه به این که در داخل تاج و تنه درخت فعالیت دارند و در معرض سم قرار نمی گیرند، عملی نیست.

کنترل این آفات در نخلستان ها در افزایش تولید این محصول موثرخواهد بود. این مقاله از زیست بانی پایا، وارد کننده و توزیع کننده تله‌ها و سیستم‌های نظارت کامل بر سوسک کرگدنی نارگیل به شما عزیزان تقدیم می گردد. هدف ما کنترل این آفت در نخلستان های جنوب کشور و جلوگیری از ضرر و زیان به باغداران است.

معرفی

Oryctes rhinoceros، به نام های سوسک کرگدنی آسیایی، سوسک سیاه، سوسک سیاه نارگیل، سوسک کرگدنی نخل، سوسک کرگدنی نارگیل (انگلیسی)، سوسک خرما، سوسک سرگین نیز شناخته می شود. گفته می شود سوسک کرگدنی نارگیل از خانواده Scarabaeidae، بومی آسیا، به ویژه اندونزی و هند است. این سوسک به درختان گرمسیری به خصوص خرما و نارگیل صدمه وارد می کند.

اهمیت اقتصادی مبارزه با سوسک کرگدنی نارگیل

همانطور که گفتیم سوسک کرگدنی خرما در چندین کشور بعنوان آفت اصلی درخت نخل خرما شناخته می شود. سوسک ها بالغ با نفوذ در ساقه ها و برگها، سوراخ های زیادی ایجاد می کنند و همچنین به میوه خرما نیز حمله می کنند. تا جاییکه درخت نخل به حدی ضعیف می شود که بند خوشه ها و شاخ و برگ درخت در طی تابستان تا از قبل زمان رسیدن خرما شکسته می شود. درختان جوان ضعیف شده و به شدت در میزان کاهش میوه دهی درختان حتی در سالهای بعد نیز تاثیر گذار است.

زخم هایی که این آفت در درخت ایجاد می کند، شرایطی فراهم می کند تا سایر پاتوژن های گیاهی مانند قارچها و باکتری ها را از محل زخم وارد درخت شده و ایجاد بیماری کنند. از اینرو، مبارزه با این آفت و کنترل به موقع آن از خسارت سنگین و قابل توجه به نخلداران جنوب کشورمان جلوگیری می شود.

ریخت شناسی و مراحل رشد سوسک کردگدنی نارگیل

تخم

تخم های سفید رنگ در ابتدا نرم و کشیده هستند و در عرض 4 تا 5 روز به شکل کروی در می آیند. آنها حدود 3 تا 4 میلی متر هستند و عمدتاً در بقایا و شاخ و برگ های خشک اطراف نخل ها گذاشته می شوند.

لارو

لاروها دارای بدن C شکل سفید متمایل به زرد و سر قرمز هستند که لارو حدود 6-100 میلیمتر و دارای سه سن لاروی میباشد. آنها بیشتر در تنه های پوسیده یا مرده در کنار سایر مواد آلی رشد می کنند و به محصولات زراعی آسیب نمی رسانند.

شفیره

شفیره شباهت زیادی به سوسک بالغ دارد و برنگ زرد متمایل به قهوه ای است که در آخرین مرحله شفیرگی سخت می شود. این مرحله بین 20 تا 40 روز طول می کشد. آنها تا حدود 50 میلی متر رشد می کنند. برجستگی های شاخ مانند در قسمت قدامی آنها در سوسک ماده کوچکتر و در سوسک بالغ نر، بزرگتر به نظر می رسد.

حشره بالغ

رنگ آنها از قهوه ای تیره تا سیاه متفاوت است و سطح شکمی هر دو جنس با موهای قهوه ای مایل به قرمز پوشیده شده است. با این حال، در ماده ها، موها به صورت درهم در نزدیکی نوک شکم قرار دارند.

سایر ویژگی های بارز: حشره نر و ماده این آفت هم از روی رنگ و هم از شکل فیزیکی آنها قابل تمایز است. نرها شاخک های بلندتری دارند و بخش شکمی براق تر از همتایان ماده خود دارند.

علائم آسیب سوسک کرگدنی نارگیل

لارو از مواد پوسیده تغذیه می‌کند و به گیاهان و محصولات آسیبی نمی‌رساند و بیشترین آسیب را سوسک های بالغ وارد می‌کنند. رژیم غذایی آنها برگ‌های تازه و شیره درختان خرما است. آنها درست وسط تاج گیاه را سوراخ می کنند و با نفوذ به داخل آن، شاخه های جوان را سوراخ می کنند. این منجر به بریدگی V شکل در برگ ها می شود یا حتی سوراخ های متعددی را در قسمت میانی آنها ایجاد می کند. به همین دلیل، هرس کردن و سوزاندن کنده های پوسیده درختان خرما، یکی از رایج ترین روش کنترل این آفت است.

پیشگیری و روش های کنترل سوسک کردگدنی نارگیل

• کنترل فیزیکی

یکی از روش های کنترل سوسک کرگدنی خرما، کنترل فیزیکی و به دام انداختن این آفت است. در این روش یک تله ساده و ارزان طراحی می شود و داخل تاج نخل، جایی که سوسک از آنجا وارد نخل می شود قرار داده می شود. روی تله یک کلاهک و سوراخی به اندازه سوسک که در مرکز آن حفر شده است، قرار دارد. سوسک ها داخل تله می افتند و جایی برای فرار ندارند

کل تله در ارتفاع 1.8 متری از زمین قرار گرفته است. هیچ ماده جاذب شیمیایی در این تله استفاده نمی شود و تنه پوسیده خود به عنوان ماده جاذب عمل می کند. با این حال مقدار کمی ماده شیمیایی مصنوعی جذب کننده، روی کلاهک نارگیلی تله استفاده می شود تا میزان شکار بیشتر شود. از این تله به تعداد 23 در هر 8 هگتار استفاده یم شود. برای کنترل آلودگی سوسک، تراکم تله ها باید در اطراف نخلستان که آلودگی محرز است تا داخل آن بیشتر باشد. استفاده از تله‌های نوری برای کنترل جمعیت‌ این آفت بی‌اثر بوده است. تحقیقات نشان داده است که سوسک‌ها هر چند که به سمت منبع نور جذب می‌شوند اما اغلب وارد تله‌ها نمی‌شوند. با این حال، تله های نوری ممکن است برای اهداف پایش و نظارت مفید باشند.

• استفاده از تله نوری برای پایش سوسک کردگدنی نارگیل

از تله نوري می توان براي ردیابی حشره کامل و مشخص کردن زمان ظهور آنها استفاده نمود. همچنین در مدیریت جمعیت و نظارت بر این آفت از تله نوری استفاده می شود. با توجه با این که این سوسک ها شب هنگام فعال هستند و به نور جلب می شوند، از تله نوري قیفی شکل که قطر دهانه آن کمتر از 50 سانتیمتر نباشد، استفاده می شود.

لامپهاي با نور سفید و ولتاژ 150-200 براي تله نوري توصیه می گردد. نصب یک تله نوري در نخلستانهاي صاف و یکنواخت و 2 تله در نخلستانهاي داراي پستی و بلندي مناسب است.

با توجه به محدوده فعالیت پروازي این حشرات در نخلستانهاي جنوب کشور، این تله باید در فاصله زمانی فروردین تا آبان ماه نصب گردد.

شکار حشرات کامل و انهدام آنها منجر به کاهش جفتگیري و تخمگذاري این حشرات خواهد شد که در نهایت باعث کاهش جمعیت می گردد. تله نوری در نخلستانهایی که برق دارند و یا کنار روستاها هستند قابل استفاده است.

براي سایر نخلستانها نیز میتوان از لامپهاي شارژي استفاده کرد. در مناطقی که تراکم این آفت بالاست میتوان با ایجاد شبکه هایی از تله نوري و شکار حشرات کامل مبارزه موثري علیه آن انجام داد.

• کنترل سوسک کرگدنی با تله فرمونی

فرمون تجمعی تولید شده توسط سوسک نر به نام اتیل 4-متیلوکتانوات (E4-MO) توسط دانشمندان کشف شده است. این فرمون به صورت مصنوعی ساخته شده است و به صورت تجاری در دسترس است. این فرمون 10 برابر جذاب تر از اتیل کریزانتومات است.

فرمون در یک کیسه غشایی پلیمری کوچک و در یخچال نگهداری می شود و بین پره های فلزی که روی سطل پلاستیکی نصب شده است قرار می گیرد. سوسک های جذب شده توسط فرمون در داخل سطل به دام می افتند.

استفاده از تله فرمونی به عنوان یک ابزار نظارتی و به عنوان یک روش کنترل اقتصادی به ویژه در مناطق کاشت مجدد نخل روغنی جوان بسیار مفید است. در هر 2 هکتار یک تله نصب می شود.

• هرس و کنترل زراعی

رعایت بهداشت در داخل و اطراف مزارع، به ویژه شاخ و برگ ها و بقایای مرده درختان نخل که به طور بالقوه محل پرورش این آفت هستند، مبنای مهمی برای کنترل زراعی سوسک کرگدنی خرما محسوب می شود. کپه های کود حیوانی و چاله هایی که در آن کود ریخته می شود نیز باید به طور مرتب با پلاستیک پوشانده شوند.

در برخی از رقم های حساس که محصول آن از نظر اقتصادی ارزش بالایی دارد، با استفاده از پوشش مناسب روی نخل پوشانده می شود تا از ورود سوسک جلوگیری شود.

هرس شاخ و برگ های آسیب دیده و جمع اوری و دور کردن آن ها از نخلستان نیز موثر است. جمع آوری، حذف و سوزاندن شاخ و برگهای قدیمی، متداول است. در برخی مواقع سوسک های بالغ بوسیله سیم قلاب دار جمع آوری می شوند. این یکی از روش های کنترل مکانیکی رایج برای کاهش تعداد سوسک های بالغ در یک منطقه آلوده می باشد. این عمل اغلب پرهزینه است و به نیروی کار زیادی نیاز دارد و باید به طور منظم انجام شود، مشروط بر اینکه نیروی کار کافی در دسترس باشد.

• کنترل بیولوژیکی سوسک کرگدنی نارگیل

کنترل بیولوژیکی سوسک کردگدنی خرما با معرفی پارازیت ها، شکارگرها و بیمارگرهاي متعددي از گونه های سوسک کردگدنی متمرکز بود. این روش ها در واقع شاید خیلی موثر واقع نشوند اما معمولا ارزان قیمت هستند و در طولانی مدت این آفت را از بین می برد. بهترین مزیت استفاده از روش بیوکنترل، کاهش استفاده از حشره کش های شیمیایی است.

برای حمایت از این دشمنان طبیعی توصیه می گردد از سمپاشی بی رویه در نخلستان ها به ویژه از بکارگیري حشره کش هاي با طیف اثر وسیع، اجتناب نمود.

• مبارزه شیمیایی

با توجه به اینکه رسالت زیست بانی پایا در کاهش و به صفر رساندن مصرف آفت کش های شیمیایی است، در حال حاضر هیچ توصیه خاصی برای کنترل شیمیایی سوسک کرگدنی خرما در نظر نمی گیریم. از طرفی، چون لاروها و شفیره های این سوسک در داخل تاج و تنه درخت فعالیت دارند و در معرض مستقیم سم قرار نمی گیرند، مبارزه شیمیایی با آنها عملی نیست. با این حال، برخی از کارشناسان مدیریت نخل، کاربرد سموم سیستماتیک ماننده استامی پراید، ایمیدا کلوپراید و تیامتوکسام را تجویز می کنند.

• مبارزه قانونی (قرنطینه):

با توجه به این که سوسک کرگدنی خرما از کشورهای همسایه به نخلستان های داخل ورود پیدا می کند و به نخل ها خسارت وارد می کند. باید بررسی های دقیق در زمینه حضور این گونه انجام شود و در صورت عدم وجودان در کشور با اعمال مقررات قرنطینه ای از ورود این آفت به نخلستان های جنوبی کشور جلوگیری شود.

• مدیریت تلفیقی آفت IPM

روشهاي فوق به تنهایی در کنترل این آفات تاثیر چندانی ندارد. براي نتیجه گیري بهتر می توان از تلفیق روشهاي فوق در قالب برنامه مدیریت تلفیقی آفات (IPM) استفاده کرد.