مگس سفید  یا سفید بالک و کنترل بیولوژیک آنها

مگس‌های سفید یا سفیدبالک‌ها از مهمترین آفات گلخانه‌ای هستند که روی بسیاری از گیاهان زراعی و گلخانه‌ای مانند گوجه‌فرنگی، خیار، فلفل و سیب‌زمینی شیرین خسارت وارد می‌کنند. این حشرات با مکیدن شیره گیاهی، تولید عسلک و انتقال ویروس‌ها باعث کاهش رشد و عملکرد گیاه می‌شوند. کنترل شیمیایی این آفت رایج است، اما استفاده مکرر از آفت‌کش‌ها موجب مقاومت آفت و باقی‌ماندن باقیمانده سموم در محصولات می‌شود، که خطرات بهداشتی برای مصرف‌کننده دارد. به همین دلیل، مدیریت مگس سفید به روش‌های بیولوژیک و غیرشیمیایی اهمیت زیادی دارد.

نمای نزدیک از مگس سفید یا سفید بالک (White Flies)

مگس های سفید یا سفید بالک ها مهمترین آفات گلخانه می باشند. مگس های سفید در گلخانه روی اکثر گیاهان قرار می گیرند و آسیب جدی وارد می کنند. از گیاهان مورد هجوم این سفید بالک می توان به گوجه فرنگی، خیار، فلفل، سیب زمینی شیرین و غیره اشاره کرد. کنترل این آفت قابل پیش بینی، آسان است. خیلی از کشاورزان، سمپاشی می کنند و فورا آنها را از بین می برند. اما همانطور که می دانید، سمپاشی عوارض متعددی دارد بطور مثال ممکن است مگس سفید به برخی آفتکش ها مقاومت نشان دهد و یا باقیمانده سموم روی محصولات باقی می ماند و خوردن آنها ممکن است منجر به مسمومیت در مصرف کننده شود. این موضوع، مدیریت مگس سفید در گلخانه را به چالش می کشاند. بنا به این دلیل و دلایل دیگر، بسیاری از پرورش دهندگان برای مدیریت مگس های سفید و سایر آفات گیاهان گلخانه ای به کنترل های بیولوژیکی روی می آورند.

مگس سفید را بیشتر بشناسید

گونه‌های رایج

• مگس سفید گلخانه‌ای (Trialeurodes vaporariorum)
• مگس سفید (Bemisia tabaci)

ویژگی‌های ظاهری و زیستی

• اندازه حشرات بالغ 1–2 میلی‌متر، با بال‌های پوشیده از موم، شکل بال‌ها افقی و کمی روی هم قرار گرفته است.
• تخم‌ها 0.2 میلی‌متر، بیضی و سفیدرنگ هستند و پس از 2–3 روز سیاه می‌شوند.
• لاروه‌ها بسیار کوچک، سفید و بدون پا هستند. مراحل لاروی بعدی و شفیره‌ها بی‌حرکت بوده و شفیره‌ها 0.7 میلی‌متر طول دارند و پوشیده از کرک مومی شکل هستند.
• حشرات بالغ با خرطوم توخالی شیره گیاهی را می‌مکند و محل نیش به صورت لکه‌های کلروتیک سبز یا زرد روشن روی برگ دیده می‌شود.
• مگس‌های سفید ماده عسلک تولید می‌کنند که منجر به رشد کپک دوده‌ای روی برگ می‌شود.

رایج ترین مگس های سفید در گلخانه ها مگس سفید گلخانه ای (Trialeurodes vaporariorum) و مگس سفید برگ نقره ای یا سیب زمینی شیرین (Bemisia tabaci) هستند. مگس های سفید معمولاً در سطح زیرین برگ ها و اطراف رگبرگ ها دیده میشود و در سطح زیرین برگ تخمگذاری می کنند. لاروهای کوچک از تخم بیرون آمده، سریعا از برگ ها تغذیه می کنند و لاروها بسیار کوچک، سفیدرنگ و بدون پا هستند و بندرت حرکت می کنند. مگس ها آنقدر ریز هستند که به طور معمول دیده نمی شوند. اندازه آن ها در حدود 3 سانتیمتر بوده و از نظر ظاهری تا حدودی بیضوی یا مثلثی شکل هستند.

مگس سفید خرطوم تو خالی انعطاف پذیر خود را وارد بافت گیاه کرده، و با مکیدن شیره گیاهی از گیاه تغذیه می کند. جای نیش آنها بصورت لکه های کلروتیک سبز یا زرد روشن در بخش بالایی برگ ها دیده می شود. این نشانه مکیدن آب برگ گیاه، توسط پوره ها می باشد. علاوه بر این، مگس های سفید ماده چسبناکی به نام عسلک تولید می کنند که لکه های براقی را روی برگ ها ایجاد کرده و باعث بروز بیماری های قارچی مثل کپک دوده سیاه می شوند.

مگس سفید گلخانه ای چه ویژگی هایی دارد؟

• حشرات بالغ در بالای گیاه دیده می شوند. تخمها و لاروهای مرحله اول در قسمت فوقانی و در مراحل لاروی مسن تر در بخش پایین تر قرار می گیرند.
• تخم ها 0.2 میلی متری، سفید و بیضی شکل هستند و پس از 2 تا 3 روز سیاه می شوند.
• مرحله اول لاروی 0.3 میلی متری متحرک است تا زمانی که روی برگ بنشیند و مراحل بعدی لاروی و شفیرگی بی حرکت هستند.
• شفیره ها به طول 0.7 میلی متر، شفاف و سفید، گرد با لبه های عمودی و پوشیده از کرک های مومی شکل هستند.
• بزرگسالان 1 تا 2 میلی متر طول دارند. بال های با روکش مومی، بصورت افقی بوده که کمی روی هم قرار گرفته اند.
• حشره بالغ از طریق یک سوراخ T شکل از شفیره خارج می شوند.

چرخه زندگی مگس سفید گلخانه ای

• ماده های بالغ 1 تا 2 روز پس از تلقیح، شروع به تخم گذاری می کنند.
• باروری آنها به دما و گیاه میزبان بستگی دارد. 100 تخم روی گوجه فرنگی، 200 تخم روی خیار و 300 تخم روی بادمجان.
• مگس سفید گلخانه ای دارای 6 مرحله رشد است: یک مرحله تخم، 4 مرحله لاروی و بعد مرحله بالغ.
• در گوجه فرنگی، رشد از تخم تا بزرگسالی، 21 روز در دمای 25 درجه سانتیگراد و 51 روز در دمای 15 درجه سانتیگراد طول می کشد.
• مرحله رشد از تخم تا بالغ شدن، می تواند در سایر گیاهان میزبان متفاوت باشد. مثلاً در فلفل شیرین 27 روز در دمای 25 درجه سانتیگراد.

پایش آفت مگس سفید بهترین شیوه کنترل است

برای نظارت و پایش مگس های بالغ می توانید از کارت های زرد رنگ چسبنده استفاده میشود. دلیل استفاده از رنگ زرد این است که این رنگ مانند انبوهی از شاخ و برگ های تازه به نظر می رسد و مگس سفید را به خود جذب می کند و به دلیل چسبنده بودن کارت ها، این حشرات به دام افتاده و از بین می روند.

برای مشاهده حضور حشرات بالغ، با دست و یا جارو، شاخ و برگ گیاهان را تکان بدهید، خواهید دید که آنها با ازدحام زیاد شروع به پرواز می کنند. همچنین سطوح برگ ها، به خصوص، اطراف آوندها را بررسی کنید و با چرخاندن برگ‌ها به دنبال پوره ها و عسلک براق و چسبنده روی برگ‌ها بگردید. اگر شاهد حجم زیادی از آفت مگس سفید در گلخانه شدید، تا هنوز آسیب جدی خود را وارد نکرده است، برای مبارزه با آن اقدام کنید. کنترل بیولوژیکی مگس سفید در گلخانه ها یکی از بهترین شیوه های کنترل جمعیت این آفت می باشد.

کنترل بیولوژیک مگس سفید یا سفید بالک

حفظ شکارچیان طبیعی در اطراف گیاهان از وجود مگس سفید جلوگیری می کند و باعث کنترل جمعیت این حشرات می شود. کفشدوزک ها، زنبورها، بالتوریان، مگسها و سنجاقک ها چند مورد از این حشرات مفید هستند که می توانند جمعیت این آفت ها را کنترل کنند. سعی کنید زیستگاهی بسازید که سنجاقک ها و آسیابک ها یا مرغ های مگس خوار زیبا را جذب کند (که به کمک آنها پشه ها نیز از بین می روند). برخی آفتکش های زیستی ( نظیر آفتکش های میکروبی یا گیاهی) در کنترل این آفت موثر واقع شده اند.

سایر عوامل کنترل بیولوژیکی به شرح زیر هستند.

1 . دشمنان طبیعی

زنبور های پارازیتوئید Encarsia و Eretmocerus

رایج ترین عوامل کنترل بیولوژیکی برای مگس های سفید پارازیتوئیدها یا زنبورهای انگلی انکارزیا و ارتموسروس هستند. این زنبورهای کوچک در داخل یا زیر پوره‌های مگس سفید تخم می‌گذارند. لارو زنبور سپس از پوره و شفیره تغذیه و رشد می‌کند و به عنوان یک حشره بالغ بیرون می‌آید تا مگس‌های سفید بیشتری را از بین ببرد.

قبل از سرمایه گذاری روی زنبورهای انگلی مهم است که بدانید کدام گونه مگس سفید روی گیاهان شما وجود دارد. زنبور انگلی Eretmocerus mundus متخصص از بین بردن مگس سفید سیب زمینی شیرین، رایج ترین آفت گلخانه است. Encarsia formosa متخصص کشتن مگس سفید گلخانه ای است و Eretmocerus eremicus می تواند هر دو گونه را انگلی کند. این پارازیتوئیدها معمولاً به صورت شفیره در شفیره مگس سفید که روی نوارهای مقوایی چسبانده شده و می توان روی گیاهان آویزان کرد فروخته می شود. حشره شکارچی بالغ از شفیره ها بیرون آمده تا پوره های مگس سفید را پیدا کنند و از بین ببرند.

کنه های شکارچی Amblyseius swirskii

کنه شکارچی Amblyseius swirskii یکی دیگر از عوامل مهم کنترل بیولوژیکی برای تکمیل پارازیتوئیدها در مبارزه با مگس سفید گلخانه است. این شکارچیان کوچک، تخم ‌های مگس سفید و پوره‌ های کوچک را می ‌خورند، اما شکارچیان خارق‌ العاده تریپس هستند. Amblyseius swirskii و همه کنه ‌های شکارچی کوچک هستند و پرواز نمی‌ کنند، بنابراین باید کارگر بگیرید تا آنها را در سرتاسر گلخانه و روی گیاه توزیع کند. کنه های شکارچی در قوطی نگهداری می شوند و با تکان دادن آنها روی گیاه، یک یا چند کنه از آن روی برگ ها می افتند. همچنین می توانید آنها را در پاکت یا کیسه های پلاستیکی کوچک قرار دهید و روی گیاهان آویزان کنید. کنه ها از کیسه ها روی گیاهان می خزند.

سوسک های Delphastus catalinae

Delphastus catalinae سوسک‌ های کوچک سیاه‌ پوست هستند. طول آنها کمتر از 2 میلی متر است، اما حشرات بالغ و لارو به شدت از تخم ها و پوره های مگس سفید تغذیه می کنند. با این حال، آن ‌ها برای زنده ماندن و تولید مثل نیاز به خوردن مگس‌ های سفید زیادی دارند. بنابراین از این عامل کنترل بیولوژیکی تنها در گلخانه هایی استفاده می شود که حجم آفت مگس سفید به طور چشمگیری زیاد است.

2. آفتکش های زیستی (Biopesticides)

• قارچ Beauveria bassiana

در نهایت، پاتوژن هایی مانند قارچ Beauveria bassiana نیز گزینه های کنترل بیولوژیکی خوبی برای مدیریت مگس سفید هستند. این پاتوژن مثل حشره کش روی گیاه محلول پاشی می شود، به همین خاطر بسیاری از کشاورزان، پاتوژن ها را به عنوان عامل کنترل بیولوژیکی نمی دانند.

با این حال، Beauveria bassiana یک قارچ زنده است که رشد می کند و از حشرات تغذیه می کند و آنها را می کشد. این و سایر پاتوژن های حشرات، آفاتی مانند تریپس، کنه و شته را نیز از بین می برند. بنابراین، این محصولات می توانند لیست عوامل کنترل بیولوژیکی مگس سفید شما را تکمیل کنند و به کنترل آفات گلخانه شما کمک کنند.

• عصاره نیم یا آزادیراکتین

آزادیراختین/ عصاره چریش  یا همان آفتکش نیم آزال حشره کشی نیمه سیستمیک است. این حشره کش دارای آثار اولیه و ثانویه روی آفات می باشد. اثرات اولیه شامل اختلال در فرایند انتخاب گیاه میزبان از سوی حشره و اثرات ثانویه شامل ایجاد نارسایی در حرکات لوله گوارش حشره می باشد که موجب خاصیت ضد تغذیه ای در آفت غیر میگردد که پس از 3 الی 4 روز از بین می رود. در این فاصله زمانی آفت تولید مثل نکرده و همچنین خسارتی به گیاه وارد نمی سازد. یکی دیگر از آثار ثانویه نیم آزال جلوگیری از  تغییر جلد و پوست اندازی حشره می باشد که  موجب مرگ آفت قبل از پوست اندازی و همچنین در حین انجام این عمل می گردد. دامنه عمل نیم آزال  شامل کلیه حشرات مکنده و جونده و کرم سفید ریشه  و نماتدها و همچنین قارچ ها می باشد. لازم به ذکر است اسپری این محصول روی خاک موجب از بین رفتن شفیره حشرات می گردد.

3.  کنترل غیرشیمیایی

• کارت‌های چسبنده زرد و سفید:
  استفاده از کارت‌های چسبنده زرد (برای جذب مگس سفید بالغ) و سفید (برای بعضی از گونه‌های دیگر) یکی از رایج‌ترین روش‌هاست. این کارت‌ها به‌عنوان ابزار پایش نیز عمل می‌کنند. استفاده از کارت‌های زرد چسبنده برای جذب و شمارش مگس‌های سفید بالغ توصیه می‌شود مشاهده فعالیت آفت با تکان دادن شاخ و برگ و بررسی زیر برگ‌ها برای یافتن پوره‌ها و عسلک انجام می‌شود.  پایش منظم به تصمیم‌گیری برای شروع کنترل بیولوژیکی کمک می‌کند.
• تورهای ضدحشره:
  نصب تورهای با اندازه منافذ مناسب روی ورودی‌های گلخانه، ورود مگس سفید بالغ را محدود می‌کند.
• حذف فیزیکی برگ‌ها و گیاهان آلوده:
  برگ‌ها و بخش‌های شدیداً آلوده حذف شده و سوزانده یا خارج از گلخانه دور ریخته می‌شوند تا منابع غذایی آفت کاهش یابد.
• شستشوی برگ‌ها:
  برگ‌ها را با آب اسپری کنید تا پوره‌ها و عسلک‌ها شسته شوند. این کار به ویژه در مراحل اولیه هجوم آفت موثر است.

4.  کنترل زیست‌محیطی و مدیریتی

• تهویه و مدیریت دما و رطوبت:
  مگس سفید در دما و رطوبت بالا رشد سریع دارد. تهویه مناسب و کاهش رطوبت گلخانه می‌تواند سرعت رشد جمعیت آفت را کاهش دهد.
• چرخش و تنوع گیاهی:
  کاشت گیاهان غیرمیزبان یا تناوب گیاهی باعث کاهش تراکم جمعیت آفت در گلخانه می‌شود.
• حفظ و جذب شکارچیان طبیعی:
  ایجاد زیستگاه برای شکارچیان طبیعی مانند سنجاقک، آسیابک، کفشدوزک و پرندگان کوچک مگس‌خوار باعث کنترل طبیعی جمعیت مگس سفید می‌شود.

5.  بهداشت و مدیریت گلخانه

• ضدعفونی ابزارها و وسایل گلخانه:
  ابزارهای آلوده، گلدان‌ها و خاک قبل از استفاده ضدعفونی شوند تا پوره‌ها و تخم‌ها وارد محیط جدید نشوند.
• مراقبت از گیاهان جدید قبل از ورود به گلخانه:
  گیاهان خریداری شده باید قرنطینه شوند تا از ورود آفت جلوگیری شود.

کنترل شیمیایی مگس سفید

کنترل شیمیایی مگس سفید در گلخانه‌ها معمولاً به‌عنوان روش اصلی استفاده می‌شود. این روش سریعاً جمعیت آفت را کاهش می‌دهد، اما باید با دقت و رعایت توصیه‌های محیط زیستی و سلامت مصرف‌کننده انجام شود، زیرا استفاده مکرر باعث مقاومت آفت و باقی‌ماندن باقیمانده سموم در محصول می‌شود.

سموم مورد استفاده در کنترل مگس سفید

• پیریتروئیدها
  مانند لامبداسای هالوترین

• اثر سریع تماسی و سیستمیک دارند.
• استفاده بیش از حد باعث ایجاد مقاومت در مگس سفید می‌شود.
• نیونیکوتینوئیدها
  مانند تیامتوکسام.
  • اثر سیستمیک دارند و شیره گیاهی را آلوده می‌کنند، بنابراین مکنده‌ها مانند مگس سفید سریعاً کشته می‌شوند.
  • استفاده طولانی‌مدت باعث مقاومت و کاهش اثر بخشی در نسل‌های بعدی می‌شود.
• سایر ترکیبات:
  • اسپیروتترامات: سیستمیک و اثر بر تخم و پوره.
  • آبامکتین: حشره‌کش و آفت‌کش طبیعی با اثر روی لاروها و پوره‌ها.
  • پیری پروکسی فن :هورمون رشد حشره، باعث اختلال در تکامل لاروی و جلوگیری از بلوغ می‌شود.

اصول استفاده ایمن از حشره‌کش‌ها

• قبل از استفاده، سطح آلودگی و مرحله زندگی مگس سفید را پایش کنید.
• حشره‌کش‌ها را با دوز توصیه شده و با رعایت فاصله کارنس مصرف کنید.
• از ترکیب روش‌های شیمیایی با کنترل بیولوژیکی برای کاهش مقاومت استفاده کنید (IPM: Integrated Pest Management).
• از سمپاشی بی‌رویه و مداوم خودداری کنید تا شکارچیان طبیعی و پارازیتوئیدها از بین نروند.

سخن آخر

کنترل بیولوژیکی و غیرشیمیایی مگس سفید گلخانه‌ای، روشی پایدار و دوستدار محیط زیست است. این روش‌ها پیشگیرانه بوده و انتظار کاهش سریع جمعیت آفت را ندارند، اما در طول زمان جمعیت آن را به طور مؤثری کنترل می‌کنند. ترکیب پایش، دشمنان طبیعی و آفت‌کش‌های زیستی بهترین نتیجه را در مدیریت مگس سفید فراهم می‌آورد.

کنترل بیولوژیکی برای مبارزه با مگس سفید گلخانه نسبت به سمپاشی و استفاده از حشره کش ها بسیار مقرون به صرفه است و از لحاظ حفظ محیط زیست،  قابل توجه می باشد. استفاده از کنترل بیولوژیکی در از بین بردن مگس سفید گلخانه ای یک روش پیشگیرانه محسوب می شود و انتظار سرکوب سریع جمعیت های زیاد مگس های سفید را نداشته باشید. اما این روش ها در کنترل جمعیت این آفت در گلخانه بسیار موثر است.  جهت خرید با شرکت زیست بانی پایا تماس حاصل بفرمایید.