شته‌ها؛ آفات ریز اما خطرناک! راه‌های مقابله چیست؟
شته‌ها چه حشراتی هستند و شکل آنها چگونه است؟
شته‌ها حشرات کوچکی هستند که شیره‌ی گیاهان و برگ‌ها را می‌مکند. اگر تعدادشان کم باشد، معمولاً خطری ندارند، اما به سرعت می‌توانند زیاد شوند و جمعیت‌های بزرگی تشکیل دهند که به برگ‌ها و گیاهان آسیب و خسارت های جدی می‌رسانند. آلودگی با شته‌ها می‌تواند باعث تغییر رنگ یا پژمردگی برگ‌ها، توقف رشد گیاه، و رشد قارچ شود که همه این موارد می‌توانند به زیبایی باغچه و فضای سبز خانه آسیب بزنند.
خوشبختانه، روش‌های مؤثری برای کنترل یا پیشگیری از آلودگی شته‌ها وجود دارد.
چگونه شته‌ها را تشخیص دهیم؟
شما می‌توانید شته‌ها را با ویژگی‌های زیر شناسایی کنید:
شکل: بدن شته‌ها گلابی‌شکل هستند و شاخک دارند. دو دنباله‌ی کوچک (به نام کورنیکول یا cornicles) از انتهای بدن‌شان بیرون زده است که یکی از مهم‌ترین ویژگی‌ها برای تشخیص شته‌ها است.
اندازه: شته‌ها بسیار کوچک هستند و معمولاً فقط با بررسی دقیق در گیاهان قابل دیدن هستند. طول آنها بین ۲ تا ۴ میلی‌متر است. با این حال، اگر تعداد زیادی شته روی برگ‌ها جمع شده باشند، به راحتی قابل مشاهده هستند.
تعداد: شته‌ها معمولاً به صورت گروهی تغذیه می‌کنند، هرچند ممکن است تک‌تک یا در گروه‌های کوچک هم دیده شوند.
رنگ: شته‌ها در رنگ‌های مختلفی مثل سبز، زرد، سیاه، قرمز، یا خاکستری دیده می‌شوند. رنگ آنها به نوع شته و گیاهی که از آن تغذیه کرده‌اند بستگی دارد. شته‌های بالدار معمولاً کمی تیره‌تر هستند.
بال: بیشتر شته‌ها بال ندارند، اما زمانی که جمعیت‌شان زیاد شود و غذای کافی روی گیاه تمام شود، برخی از آنها بالدار می‌شوند و به گیاهان دیگر پرواز می‌کنند تا کلونی‌های جدید تشکیل دهند.
شته های کوچک یا جوان: شته‌های جوان (که به آنها “نیمف” می‌گویند) شبیه شته‌های بالغ هستند، اما کوچک‌ترند. وقتی رشد می‌کنند، پوست سخت خود را روی برگ‌ها می‌ریزند که این پوست‌های سفید نشانه‌ی آلودگی شته است.
پراکندگی: شته‌ها بیشتر در مناطق معتدل شمالی یافت می‌شوند. در آمریکای شمالی حدود ۱۳۵۰ گونه شته وجود دارد، اما فقط تعداد کمی از آنها به عنوان آفت شناخته می‌شوند.
تغذیه شته ها به چه شکل است؟
شته‌ها از شیره‌ی گیاهان تغذیه می‌کنند. شیره‌ی گیاه شامل آب، شکر و مواد مغذی دیگر است. برگ‌هایی که به‌شدت به شته‌ها آلوده می‌شوند، زرد شده یا پژمرده می‌شوند، زیرا مقدار زیادی شیره از آنها گرفته می‌شود. با این حال، آلودگی شته‌ها معمولاً به درختان و گیاهان بالغ آسیبی جدی وارد نمی‌کند. اما گیاهانی که تازه کاشته‌شده اند در برابر شته‌ها آسیب‌پذیرتر هستند و بعضی از گیاهان به تغذیه‌ی شته‌ها حساسیت بیشتری از خود نشان می‌دهند. وقتی شته‌ها از گیاه تغذیه می‌کنند، ترشحات بزاقی خود را وارد گیاه می‌کنند که باعث تغییر شکل برگ‌ها می‌شود. گیاهان جوانی که به شته‌ها آلوده می‌شوند، ممکن است در نهایت گل‌ها یا میوه‌های ناقص تولید کنند یا رشدشان متوقف شود.
مشکلاتی که شته‌ها ایجاد می‌کنند:
آسیب‌دیدگی برگ‌ها : برگ‌ها پیچ خورده، خمیده یا زرد می‌شوند.
رشد ضعیف گیاه: گیاهان شما رشد چندانی نخواهند داشت یا شاخه‌ها خشک شده و نمی‌توانند گل تولید کنند.
انتقال ویروس: برخی شته‌ها ویروس‌های گیاهی را حمل می‌کنند و هنگام تغذیه کردن می‌توانند گیاهان شما را آلوده کنند. شته‌ها ممکن است ویروس‌هایی مانند ویروس موزائیک خیار را منتقل کنند که به گیاهان یک‌ساله، چندساله و انواع سبزیجات مانند خیار، کدو، هندوانه، لوبیا، گوجه‌فرنگی، کاهو و چغندر آسیب می‌رساند.
بر جای ماندن عسلک: در هنگام حمله شته‌ها، ممکن است مقدار زیادی “عسلک” روی گیاهان شما باقی بماند. عسلک یک ماده شیرین و چسبناک است که توسط شته‌ها تولید می‌شود. عسلک روی گیاهان و حتی بر روی سطوحی که زیر درختان یا گیاهان آلوده (مثلاً بر روی خودرویی که زیر یک درخت آلوده پارک شده) وجود دارد دیده می‌شود. عسلک به خودی خود خطرناک نیست اما می‌تواند آزاردهنده باشد. همچنین ممکن است مورچه‌ها، زنبورهای زرد و سایر حشراتی که از عسلک تغذیه می‌کنند را جذب کند.
قارچ یا کپک: کپک دوده‌ای می‌تواند روی عسلک رشد کند و برگ‌های گیاه را سیاه کند. این کپک به گیاه یا درخت آسیب نمی‌رساند، اما ظاهر ناخوشایندی دارد و ممکن است مشکلات بهداشتی ایجاد کند.
چگونه شته به عنوان آفت شروع می‌شود؟
فعالیت شته زمانی آغاز می‌شود که تعدادی شته بالدار روی یک گیاه قرار میگیرند و چند شته جوان روی آن باقی می‌گذارند. شته‌های جوان از گیاه تغذیه می‌کنند و به سرعت رشد می‌کنند. آنها ظرف ۷ تا ۱۰ روز بالغ می‌شوند و می‌توانند تولیدمثل را آغاز کنند.
بیشتر شته‌ها ماده هستند و هر کدام می‌توانند ۴۰ تا ۶۰ شته نوزاد تولید کنند. به همین دلیل جمعیت شته‌ها می‌تواند خیلی سریع افزایش یابد. به عنوان مثال، تنها چند شته می‌توانند در عرض چند هفته باعث شوند که صدها هزار شته یک گیاه را آلوده کنند.
وقتی گیاه به دلیل تغذیه بیش از حد شته‌ها ارزش غذایی خود را از دست می‌دهد، این چرخه تکرار می‌شود و شته‌های بالدار، شته‌های جوان را به گیاهان دیگر منتقل می‌کنند، و این شته‌ها یک کلونی جدید را شروع می‌کنند.
چرخه زندگی شته
چرخه زندگی شته‌ها بسته به گونه آنها متفاوت است، اما ویژگی‌های مشترک چرخه زندگی شته ها عبارت‌اند از:
در بسیاری از گونه‌ها، شته‌های ماده می‌توانند بدون نیاز به نر تولیدمثل کنند. این فرایند معمولاً ۲۰ تا ۳۰ روز طول می‌کشد. بسته به گونه، برخی از شته‌ها پوره یا نیمف زنده به دنیا می‌آورند، در حالی که برخی دیگر تخم می‌گذارند.
شته‌های جوان که به آنها “پوره” یا نیمف گفته می‌شود، در شرایط مناسب می‌توانند ظرف یک هفته بالغ شوند و تولیدمثل کنند. بیشتر شته‌ها فقط حدود ۱ ماه عمر می‌کنند.
اگر شته‌ها کنترل نشوند، چه اتفاقی می‌افتد؟
در حالت خوش‌بینانه: شته‌ها ظاهر زیبای فضای سبز شما را خراب می‌کنند. آنها برگ‌های گیاهان را از بین می‌برند و ماده چسبناکی به نام «عسلک» بر جای می‌گذارند که مورچه‌ها را جذب می‌کند یا باعث رشد کپک می‌شود.
در حالت بدبینانه: هجوم شته‌ها ممکن است آسیب جدی به گیاهان شما وارد کند. آنها می‌توانند رشد گیاه را متوقف نمایند، توانایی گیاه برای تولید میوه و گل را از بین ببرند یا حتی باعث مرگ گیاهان هم شوند، و آن هم ممکن است به دلیل تغذیه بیش از حد یا انتقال ویروس‌های گیاهی باشد.
اگر جمعیت شته‌ها زیاد شود و از یک گیاه به گیاه دیگر سرایت کند، ممکن است باغ یا فضای سبز شما را به شدت تحت تأثیر قرار دهد.
چگونه شته‌ها را کنترل کنیم؟
برای کنترل یا پیشگیری از هجوم شته‌ها روش‌های مختلفی وجود دارد:
شکارچیان طبیعی شته‌ها:
شته‌ها شکارچیان طبیعی بسیاری دارند، از جمله:
- کفشدوزک‌ها
- بال‌توری‌ها
- زنبورهای انگلی
- لارو مگس‌های گلزار
با این حال، تعداد کمی شکارچی ممکن است برای کنترل کامل شته‌ها کافی نباشند. اما داشتن شکارچیان طبیعی در باغ می‌تواند مانع از افزایش جمعیت شته‌ها شود.
برای جذب این شکارچیان طبیعی، می‌توانید مجموعه‌ای از گیاهانی که در طول سال شکوفا می‌شوند در باغ خود پرورش دهید.
عوامل طبیعی مانند باد، آب و باران:
شته‌ها نسبت به باد، آب و باران بسیار حساس هستند. حتی یک بارندگی سبک می‌تواند جمعیت شته‌ها را به طور قابل توجهی کاهش دهد.
درمان‌های خانگی برای از بین بردن شته‌ها:
برای مقابله با شته‌ها یا پیشگیری از حمله آنها، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
آبیاری و کوددهی:
آبیاری و تقویت گیاهان با کود مناسب می‌تواند مقاومت آنها را در برابر تغذیه شته‌ها افزایش دهد.
بررسی منظم گیاهان:
گیاهان خود را هر هفته بررسی کنید تا شته‌ها را زود شناسایی کنید. شته‌ها معمولاً در زیر برگ‌ها تغذیه می‌کنند.
له کردن یا هرس کردن:
اگر تعداد کمی شته روی گیاهان خود دیدید، می‌توانید آنها را با دست له کنید یا شاخه‌های آلوده را هرس کنید.
از بین بردن علف‌های هرز:
علف‌های هرزی مانند خردل و کاهوی وحشی می‌توانند محلی برای رشد شته‌ها باشند. آنها را حذف کنید.
استفاده از روغن‌ها:
می‌توانید از روغن‌های مخصوص تابستانی برای برخی گیاهان استفاده کنید. این روغن‌ها پوست شته‌ها را تخریب می‌کنند. اما توجه داشته باشید که در دمای بالا ممکن است باعث سوختن برگ‌ها شود.
استفاده از صابون و نمک:
آب صابونی (چند قطره مایع ظرفشویی) را هر ۲-۳ روز به مدت ۲ هفته روی گیاهان اسپری کنید. همچنین می‌توانید یک قاشق چای‌خوری مایع ظرفشویی و کمی فلفل قرمز را با یک لیتر آب مخلوط کنید و روی گیاهان بپاشید.
اسپری آب با فشار بالا:
شتـه‌ها حشرات کوچکی هستند که با آب فشار قوی می‌توان آنها را از گیاه جدا کرد. این روش مؤثر است، اما برای درختان یا پوشش‌های بزرگ دشوار است.
استفاده از سموم شیمیایی:
استفاده از آفت‌کش‌ها یکی از روش‌های بسیار مؤثر برای مقابله با هجوم شته‌ها هستند، اما این روش می‌تواند چالش‌هایی نیز داشته باشد.
نکته اول اینکه برخی آفت‌کش‌ها ممکن است به حشرات گرده‌افشان مانند زنبورها و پروانه‌ها آسیب برسانند، و شما نمی‌خواهید با از بین بردن شته‌ها، این حشرات مفید را نیز نابود کنید. همچنین، ممکن است شکارچیانی که از شته‌ها تغذیه می‌کنند هم از بین بروند.
نکته دوم، باید دقت کنید که چه زمانی از آفت‌کش‌ها استفاده می‌کنید؛ زیرا استفاده از آفت‌کش‌ها در دوران گل‌دهی می‌تواند به گیاهان آسیب برساند.
نکته سوم، آفت‌کش‌ها باید به‌طور گسترده استفاده شوند، که اگر آلودگی درخت‌ها یا بخش وسیعی از گیاهان باشد، کار دشواری است.
در نهایت، اگر هنگام استفاده از آفت‌کش‌ها احتیاط نکنید، ممکن است خودتان دچار آسیب شوید. اگر فکر می‌کنید آفت‌کش‌ها بهترین گزینه برای مقابله با شته‌ها هستند، ممکن است بهتر باشد از خدمات کنترل آفات کمک بگیرید.
سموم دفع آفات، اگر حمله شته‌ها باعث مشکلات زیادی شده باشد، ممکن است به استفاده از سموم دفع آفات فکر کنید.
سه نوع سم دفع آفات وجود دارد:
- سموم دفع آفات کم‌خطر
- سموم دفع آفات با اثر ماندگار
- سموم دفع آفات سیستمیک
سموم دفع آفات کم‌خطر:
سموم دفع آفات کم‌خطر آسیب کمی به محیط زیست و حشرات مفیدی که گیاهان شما را آلوده نکرده‌اند، وارد می‌کنند. صابون حشره‌کش، نمک‌ها و روغن‌های تابستانی از جمله سموم کم‌خطر هستند. نیم یا آزادیراختین (مثل آفتکش نیم آزال) نیز یک سم گیاهی است که شته‌ها را دفع می‌کند. این سم فوراً شته‌ها را نمی‌کشد، اما باعث می‌شود که از تغذیه خود دست بردارند و به آرامی گرسنه شوند.
سموم دفع آفات با اثر ماندگار برخلاف سموم کم‌خطر، سموم با اثر ماندگار سریع‌تر عمل می‌کنند و نیازی به استفاده مکرر ندارند. برخی از سموم با اثر ماندگار عبارتند از:
آسپات
پرمترین
پریمیکارب
اکسی دیمتون متیل
لامبدا سی هالوترین
سیفلوترین
مالاتیون
معایب سموم با اثر ماندگار این است که می‌توانند بسیاری از حشرات مفید در محیط باغچه یا باغ شما را از بین ببرند و همچنین ممکن است به برخی گیاهان آسیب بزنند اگر در زمان اشتباه استفاده شوند.
سمپاشی سیستمیک:
سموم سیستمیک روشی مؤثر برای مقابله با حمله شته‌ها به درختان هستند. این سموم به پایه درخت زده می‌شوند و سپس از طریق شیره درخت به شاخه‌ها و برگ‌ها منتقل می‌شوند. شته‌ها پس از مصرف سم از بین می‌روند.
سموم سیستمیک ممکن است 2 تا 4 هفته طول بکشد تا اثر کنند، بسته به اندازه و ابعاد درخت زمان متفاوت خواهد بود. مانند سموم با اثر باقیمانده، یکی از معایب سموم سیستمیک این است که سایر حشرات مفیدی که از درخت تغذیه می‌کنند، مانند حشرات گرده‌افشان، نیز از بین می‌روند.
سموم سیستمیک رایج شامل ایمیداکلوپرید و دینوتفوران هستند.