از خسارت تا مهار؛ همه چیز درباره کرم برگخوار پاییزه و مدیریت آن

کرم برگ‌خوار پاییزه با نام علمی frugiperda Spodoptera به راسته lepidoptera و به خانواده پروانه‌ها و بیدها Noctuidae تعلق دارد. تغذیه این آفت از برگ و ساقه و بخش‌های مولد گیاهان است و خسارت قابل توجهی به محصولات کشاورزی مهمی مانند ذرت، برنج، سورگوم، نیشکر، گندم و دیگر از محصولات کشاورزی وارد می سازد. کرم برگ‌خوار پاییزه آفتی پلی فاژ با ترجیح میزبانی آن بالاست و از گیاهان مختلفی تغذیه و خصوصا برای گندم و یونجه کشت پاییزه بسیار مشکل آفرین است. در بین محصولات ذکر شده سورگوم دانه‌ای و ذرت شیرین و ذرت علوفه‌ای میزبان‌های مهم تری برای این آفت هستند. کرم ﺑﺮگﺧﻮار پاییزه که تا پیش از این یک آفت قرنطینه ی خارجی در ایران محسوب میشد، یکی از جدیترین آفات کشاورزیدر جهان محسوب میگردد. کرم برگ‌خوار در مرحله لاروی، میلیاردها دلار خسارت به محصولات کشاورزی ایجاد میکند. خسارت اقتصادی حاصل از کرم برگ‌خوار پاییزه در دوازده کشور آفریقایی سالانه میلیاردها دلار تخمین زده شده است. در دیگر کشورها، به صورت جدی برای تولیدکنندگان ذرت مشکل آفرین شده است. سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) تخمین زده است که کشاورزان سالانه تقریبا میلیون ها دلار را صرف کنترل این آفت می‌کنند.

پراکنش آفت

کرم برگ‌خوار پاییزه از آفات بومی مناطق نیمه‌گرمسیری قاره آمریکا بوده و به آفت مهمی مخصوصا برای کشت ذرت تبدیل شده است. عمده ترین تولیدکنندگان اصلی ذرت در جهان، کشورهای آمریکا و برزیلمی باشد و به صورت مداوم با هجوم کرم‌های برگ‌خوار مواجه هستند. کرم برگ‌خوار پاییزه قدرت تولیدمثلی بسیار بالایی و با ‌سرعت بسیار زیاد گسترش می‌یابد. در سال‌های اخیر، این آفت به کشورهای دیگر مانند کشورهای آفریقایی رسیده و محصول ذرت این کشورها را به‌ویرانی کشاند و موجب ایجاد فقدان امنیت غذایی و افت شدید تولید محصول شد. هند که معمولا صادرکننده ذرت است، پس از حملات کرم برگ‌خوار پاییزه در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰، مجبور به واردات محصول ذرت به کشور شد، همچنین علاوه بر خسارت محصولات توسط  کرم برگخوار پاییزه، تغییرات  آب‌و‌هوایی شدید نیز محصول ذرت کشور را تحت تاثیر شدید قرار داد و موجب تخریب جدی این محصول شد. کرم برگخوار پاییزه در هند، علاوه بر ذرت از نیشکر، سورگوم، ارزن مرواریدی، پنبه و غلات دیگر نیز تغذیه می‌کند. در بخش کشاورزی، این آفت معروف‌ترین آفت گزارش‌شده در سراسر جهان می باشد و همان اشتهایی را دارد که در نوعی آفت پنبه به نام کرم قوزه پنبه در دهه‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۹۰ شاهد آن بودیم. در سال ۲۰۱۹ این آفت به چین هم رسید؛ اگرچه میزان دقیق شیوع و گسترش آن در استان‌های چین هنوز به صورت دقیق مشخص نیست.

مرفولوژی کرم برگخوار پاییزه

تخم: به رنگ خاکستری روشن و گنبدی شکل هستند. تعداد تخم‌ها در هر مرحله تخم گذاری توسط حشره ماده به‌طور قابل‌توجهی متفاوت است. تخم‌ها معمولاً به صورت دسته‌ای روی سطح زیرین برگ‌ها یا دیگر قسمت‌های گیاه قرار می‌گیرند.

لارو: معمولاً شش سن لاروی در کرم برگخوار پاییزی وجود دارد. لارو برگخوار پاییزه در جلوی سر خود حرف Y  مشاهده می شود که مشخصه این لارو یا این آفت می باشد یک “” Y معکوس سفید است. لارو‌ ها به رنگ سبز  روشن تا قهوه ای تیره با خطوط رنگی( با سه عدد نوار زرد رنگ) می باشند.

شفيره: مرحله شفیرگی معمولاً در خاک و در عمق 2 تا 8 سانتی متری انجام می شود. شفیره به رنگ قهوه ای مایل به قرمز است. مرحله شفیرگی کرم برگخوار پاییزی نمی تواند دوره های طولانی هوای سرد را تحمل کند.

حشره کامل: شب پره این آفت خاکستری رنگ است. شب پره ها در گرگ و میش شب فعال ترند و در عصرهای گرم و مرطوب بیشترین فعالیت را دارند.طول عمر بزرگسالی به طور متوسط حدود 10 روز تخمین زده می شود که دامنه آن بین 7 تا 21 روز است.

نحوه خسارت کرم برگخوار پاییزه

لارو برگخوار پاییزه به سرما حساس می باشد. رفتار این لارو ها نیز همانند مابقی لارو های برگخوار می باشد. معمولا لارو برگخوار پاییزه در اوایل صبح و اواخر غروب (اوایل شب) فعالیت بیشتری دارند و همچنین میتوان آن ها را روی برگ های بلند و جویده نشده مشاهده نمود. ﺣﺸﺮات ﺑﺎﻟﻎ ﺷﺐﻫﺎ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ دارﻧﺪ و ﺑﯿﺸﺘﺮﯾﻦ ﺗﻐﺬﯾۀ آفت در ﺷﺐ اﺗﻔﺎق ﻣیاﻓﺘﺪ. لاروها در ساعات گرم از روز بیشتر در زیر برگ ها قرار می گیرند. خسارت و جویدن برگ ها توسط لاروها عموما در طول شب اتفاق می افتد.لارو های کوچک نمی توانند خسارت زیادی را بوجود آورند، عمده خسارت ایجاد شده توسط لاروهای سنین بالاتر صورت می گیرد.همپنین ممکن است لارو های جوان در طی روز نیز مشاهده شوند و از گیاه تغذیه نمایند ولی لارو های سنین بالاتر فقط در اوایل روز و اوایل شب از گیاه تغذیه می کنند. در مواردی به نظر میرسد که لارو های سنین بالاتر به صورت ناگهانی ناپدید می شوند. این موضوع بدین دلیل است که جهت جستجوی برای غذا و یا برای تبدیل شدن به شفیره وارد خاک می شوند.  در این شراط با بررسی دقیق تر خاک و بلند کردن چند کلوخه کوچک از روی زمین، می توان این لارو ها را در زیر کلوخه ها مشاهده کرد. خسارت این لاروها مشابه و  همانند خسارت خشکی، زیان آور می باشد. لارو برگخوار پاییزه برگ ها را می جود و برگ ها دندانه دار را با رگبرگ اصلی، بر روی ساقه اصلی باقی می گذارند. خسارت و هجوم لارو ها حدود یک ماه به طول می انجامد.

زیست شناسی کرم برگخوارپائیزه

همانطور که نام این لارو نشان می دهد، این آفت در اواخر تابستان و اوایل پاییز تراکم بسیار بالایی از خود نشان میدهد و بسیار شایع و فراوان است (شهریور–مهر–آبان). این آفت معمولا  ۳ نسل  یا بیشتر در سال دارد. چرخه زندگی در تابستان در حدود 30 روز، اما در بهار و پاییز 60 روز و در زمستان 80 تا 90 روز تکمیل می شود. تعداد نسل‌هایی که در یک منطقه رخ می‌دهند به پراکندگی حشرات بالغ بستگی دارد و بر این اساس متفاوت است. توانایی دیاپوز در این گونه وجود ندارد.

 کنترل کرم برگخوار پاییزه

کرم برگخوار پائیزهS. frugiperda یک آفت مهاجم است که می‌تواند باعث از بین رفتن جدی بر روی محصولات مختلف غذایی مهم و خطری برای امنیت غذایی جهانی شود. کرم برگخوار می تواند با تغذیه از مراحل رویشی و زایشی محصولات به بیش از 350 گونه گیاهی آسیب برساند. در حال حاضر آفت کش های شیمیایی و ذرت تراریخته به طور گسترده ای برای محافظت از محصولات در برابر این آفت خطرناک استفاده می شود. با این حال، کنترل بیولوژیک یک جایگزین امن تر و پایدارتر در دراز مدت برای مدیریت FAW است.

روشهای کنترل آفت

1. استفاده از دشمنان طبیعی

پارازیتوئیدها: برخی از زنبورها و مگس‌ها به عنوان پارازیتوئید (مانند Trichogramma spp. و Telenomus remus) تخم‌های کرم برگخوار را پارازیته می‌کنند. این روش می‌تواند جمعیت آفت را به شدت کاهش دهد.

شکارگرها: شکارگرهایی مانند سوسک‌های زمینی، عنکبوت‌ها و برخی از گونه‌های مورچه‌ها می‌توانند لاروهای کرم برگخوار را شکار کرده و کنترل کنند.

پرندگان: برخی از گونه‌های پرندگان نیز می‌توانند به عنوان شکارگر طبیعی این آفت عمل کنند.

2. استفاده از پاتوژن‌ها (بیماری‌زاها)

باکتری‌ها: استفاده از باکتری Bacillus thuringiensis (Bt) که به طور طبیعی در خاک یافت می‌شود، یکی از روش‌های رایج و مؤثر است. این باکتری به لاروهای آفت حمله کرده و باعث مرگ آن‌ها می‌شود.

ویروس‌ها: ویروس‌های پلی‌هدروزیس (NPV) نیز می‌توانند به عنوان یک عامل بیولوژیک مؤثر در کنترل این آفت استفاده شوند.

قارچ‌ها: قارچ‌های بیماری‌زا مانند Metarhizium anisopliae و Beauveria bassiana نیز می‌توانند کرم برگخوار را آلوده کرده و آن را از بین ببرند.

3. استفاده از فرمون‌ها

کنترل کرم برگخوار پاییزه از طریق فرومون‌ها یکی از روش‌های مؤثر در مدیریت این آفت است. فرمون ‌ها مواد شیمیایی هستند که توسط حشرات تولید شده و به عنوان سیگنال‌های ارتباطی برای جلب جفت، هشدار از خطر، یا نشانه‌گذاری مسیرهای تغذیه استفاده می‌شوند. در کنترل آفات، فرومون‌های جنسی بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند. 

روش‌های مختلف کنترل کرم برگخوار پاییزه از طریق فرومون ‌ها:

تله‌های فرومونی  (Pheromone Traps)

تله‌های فرومونی با استفاده از فرومون‌های جنسی ماده، نرهای کرم برگخوار را جذب کرده و آن‌ها را به دام می‌اندازند. این تله‌ها می‌توانند به عنوان ابزار پایش یا برای کاهش جمعیت آفت استفاده شوند. در ایران برای نخستین بار فرمون کرم برگ‌خوار پاییزه با فرمولاسیون‌های مختلف در شهرهای مختلف مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است. این فرمون هم اکنون در شرکت زیست بانی پایا به صورت اختصاصی به تولید انبوه رسیده است.

انواع تله‌ها:

• تله‌ دلتا (Delta Traps): این تله‌ها دارای سطح چسبنده هستند که نرهای جذب شده به فرومون را به دام می‌اندازند.
• تله‌های قیفی (Funnel Traps): این تله‌ها شامل یک قیف و یک مخزن در زیر آن هستند که نرها پس از ورود به تله، به مخزن می‌افتند و قادر به خروج نیستند.
• تله‌های بالی (Wing Traps): این تله‌ها دارای یک پایه چسبنده هستند که نرهای جذب شده توسط فرومون به آن می‌چسبند. این روش کمک بسیار خوبی در روند پایش دقیق تراکم جمعیت های نر آفت میکند و در نتیجه با کاهش جمعیت جنس نر، میزان جفت گیری و تولید مثل به طور چشم گیری کاهش می یابد.

بهترین نوع تله در کنترل کرم برگخوار پائیزه:

تله قیفی در کنترل کرم برگخوار پاییزه از برخی دیگر از تله‌ها به دلایل زیر مؤثرتر است:

1. طراحی کارآمد برای به دام انداختن حشرات: تله‌های قیفی (Funnel Traps) به دلیل طراحی خود ، به طور مؤثرتری نرهای جذب شده را به دام می‌اندازند. حشرات وارد قیف می‌شوند و به دلیل ساختار قیف و دهانه تله، دیگر قادر به خروج نیستند.
2. ظرفیت بالا برای به دام انداختن حشرات: این تله‌ها دارای ظرفیت بیشتری نسبت به تله‌های چسبنده مانند تله‌های دلتا هستند. در مناطق با تراکم بالای کرم برگخوار پاییزه، این ظرفیت بالا باعث می‌شود تعداد بیشتری از حشرات در مخزن تله جمع شوند بدون اینکه تله اشباع شود.
3. پایداری و مقاومت در شرایط محیطی: تله قیفی در برابر شرایط آب و هوایی سخت مانند باد، باران، و نور مستقیم خورشید مقاومت بیشتری دارد و کمتر تحت تأثیر محیط قرار می‌گیرد. این پایداری موجب می‌شود که در مزرعه‌های بزرگ و مناطق با شرایط نامساعد جوی نیز مؤثر باقی بماند.
4. پایش دقیق‌تر و موثرتر: به دلیل عدم نیاز به تعویض مکرر تله یا مواد چسبنده، تله‌های قیفی امکان پایش مداوم و طولانی‌مدت را فراهم می‌کنند و جمع‌آوری اطلاعات در مورد جمعیت آفت آسان‌تر است.
5. جلوگیری از اشباع تله‌ها: در تله‌های چسبنده مانند دلتا، احتمال اشباع سریع سطح چسبنده و کاهش اثربخشی وجود دارد. اما در تله‌های قیفی، نرهای به دام افتاده در مخزن جمع می‌شوند و تله کارایی خود را از دست نمی‌دهد.

این ویژگی‌ها باعث می‌شود که تله قیفی گزینه‌ای مناسب‌تر برای کنترل و پایش کرم برگخوار پاییزه در مناطق وسیع باشد.

جذب و کشتار (Attract and Kill)

در این روش، فرومون‌های جنسی با حشره‌کش‌ها ترکیب می‌شوند تا نرها را جذب کرده و پس از تماس با ترکیب، آن‌ها را از بین ببرند.

پایش و پیش‌بینی جمعیت آفت

استفاده از تله‌های فرومونی برای جمع‌آوری اطلاعات در مورد جمعیت نرهای کرم برگخوار پاییزه. این اطلاعات برای پیش‌بینی زمان‌های اوج جمعیت و تصمیم‌گیری در مورد اقدامات کنترلی بعدی به کار می‌رود.

روش‌های اجرا:

نصب تله‌ها در نقاط استراتژیک: تله‌ها باید در نقاطی نصب شوند که امکان پایش دقیق جمعیت نرها را فراهم کنند. جهت ردیابی تعداد 5 عدد در هکتار توصیه شده است.

تحلیل داده‌های جمع‌آوری شده: اطلاعات به‌دست‌آمده از تله‌ها باید به‌طور منظم تحلیل شود تا زمان مناسب برای اعمال روش‌های کنترلی دیگر مشخص شود.

ترکیب روش‌ها

استفاده ترکیبی از این روش‌ها می‌تواند به اثربخشی بسیار موفق در کنترل کرم برگخوار پاییزه منجر شود. برای مثال، می‌توان تله‌های فرومونی را برای پایش جمعیت نرها به کار برد و سپس در زمان‌های اوج جمعیت، از روش‌های اختلال در جفت گیری  یا جذب و کشتار استفاده کرد.

نکات مهمی که در استفاده از فرومون‌ها باید رعایت نمود: 

شرایط محیطی: دما، رطوبت و جریان هوا می‌توانند بر کارایی فرومون‌ها تأثیر بگذارند.

زمان‌بندی: استفاده صحیح و به موقع از فرومون‌ها برای موفقیت در کنترل آفت بسیار حیاتی است.

پوشش یکنواخت: در روش اختلال در جفت گیری، پوشش یکنواخت منطقه مورد نظر بسیار مهم است تا تمامی نرها تحت تأثیر فرومون قرار گیرند.

با اجرای صحیح و هماهنگ این روش‌ها، می‌توان جمعیت کرم برگخوار پاییزه را به‌طور مؤثر کنترل کرد و خسارت ناشی از این آفت را به طور شگفت انگیزی به حداقل رساند.

• مدیریت زراعی و کشت مخلوط

تناوب زراعی: استفاده از تناوب کشت مناسب می‌تواند فشار جدی آفت را کاهش دهد.

کشت مخلوط: کشت مخلوط گیاهان زراعی که برای کرم برگخوار جذاب نیستند، می‌تواند به کاهش میزان هجوم این آفت کمک کند.

برداشت زودهنگام: برداشت سریع و جلوگیری از باقی ماندن بقایای گیاهی می‌تواند از تخم‌ریزی و تکثیر آفت جلوگیری نماید.

• گیاهان تراریخته

گیاهان تراریخته‌ای که ژن Bacillus thuringiensis (Bt) را دارند، می‌توانند به عنوان یک راه‌حل پایدار و مؤثر به منظور کنترل کرم برگخوار استفاده شوند.

• کنترل شیمیایی

کنترل شیمیایی کرم برگخوار پاییزه از طریق استفاده از حشره‌کش‌ها یکی از روش‌های اصلی در مدیریت این آفت است. با توجه به سرعت بالای گسترش و توانایی آسیب جدی این آفت به محصولات کشاورزی، کشاورزان به‌طور گسترده‌ای از سموم شیمیایی استفاده می‌کنند. با این حال، به دلیل خطرات مرتبط با مقاومت آفت و اثرات زیست‌محیطی، مدیریت صحیح در استفاده از سموم اهمیت ویژه‌ای دارد. سموم شیمیایی توصیه شده:

لوفنورون+امامکتین بنزوات

ایندوکساکارب+امامکتین بنزوات

لامبداساي هالوترین

کلرانترانیلیپرول

استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی باید به حداقل برسد تا دشمنان طبیعی و عوامل بیولوژیکی بتوانند به طور مؤثر جمعیت آفت را به خوبی کنترل کنند.

این روش‌ها معمولاً با هم ترکیب می‌شوند تا یک برنامه جامع و مؤثر کنترل بیولوژیک ایجاد شود. هماهنگی با کارشناسان کشاورزی و اجرای درست این روش‌ها می‌تواند به کاهش خسارت ناشی از کرم برگخوار پاییزه بسیار کمک کننده باشد.

زمان مناسب سمپاشی:

زمان‌بندی صحیح برای استفاده از حشره‌کش‌ها بسیار مهم است. اثربخش‌ترین زمان برای کنترل شیمیایی کرم برگخوار پاییزه، زمانی است که لاروها هنوز در مراحل اولیه رشد هستند (لاروهای کوچک‌تر). در این مرحله، لاروها حساس‌تر به سموم هستند و اثرگذاری بیشتری دارند. سمپاشی در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است باعث کاهش اثربخشی و نیاز به دوز بالاتر شود.

مدیریت مقاومت:

کرم برگخوار پاییزه به‌سرعت نسبت به حشره‌کش‌ها مقاوم می‌شود. برای جلوگیری از مقاومت، باید راهکارهای زیر مدنظر قرار گیرند:

• تناوب سموم: استفاده از حشره‌کش‌های با مکانیسم‌های عمل متفاوت در فواصل مختلف.
• کاهش استفاده مکرر از یک نوع سم: این کار مانع از توسعه مقاومت ژنتیکی در جمعیت‌های آفت می‌شود.
• ترکیب روش‌های کنترل: کنترل شیمیایی باید با روش‌های دیگر، مانند کنترل بیولوژیک، زراعی و استفاده از تله‌های فرومونی، ترکیب شود.

نتیجه گیری

کنترل شیمیایی کرم برگخوار پاییزه به عنوان یکی از روش‌های اصلی مقابله با این آفت، در صورت استفاده به‌موقع و درست، می‌تواند اثربخشی بالایی داشته باشد. با این حال، به دلیل توانایی آفت در ایجاد مقاومت نسبت به حشره‌کش‌ها و اثرات منفی زیست‌محیطی، استفاده بی‌رویه و نامناسب از سموم نه تنها ممکن است باعث کاهش کارایی کنترل شود، بلکه به محیط زیست و سلامت انسان‌ها نیز آسیب می‌رساند. در نهایت، استفاده از کنترل بیولوژیک به عنوان یک بخش از مدیریت تلفیقی آفات بسیار مؤثر و کارآمد است، مشروط بر اینکه به‌طور دقیق و هماهنگ با دیگر روش‌های کنترل آفت به کار گرفته شود. مدیریت یکپارچه آفات (IPM) که شامل تناوب در استفاده از سموم، ترکیب روش‌های کنترل بیولوژیک، و کاهش مصرف شیمیایی‌ها است، می‌تواند به حفظ اثربخشی کنترل و کاهش مشکلات ناشی از مقاومت کمک کند. این رویکرد پایدار، هم در کاهش خسارت‌های اقتصادی و هم در حفاظت از محیط زیست نقش کلیدی دارد.

از کجا فرمون کرم برگخوار پاییزه بخریم؟

خرید فرمون کرم برگخوار پاییزه از شرکت زیست بانی پایا به دلیل کیفیت بالای محصولات، پشتیبانی فنی تخصصی، سازگاری با شرایط محیطی مختلف، کاهش هزینه‌های کنترل آفات، حمایت از محیط زیست، و قیمت رقابتی، انتخابی مناسب برای کشاورزان است.

این فرمون هم اکنون در سبد محصولات شرکت زیست بانی پایا با کارآیی بالا و مورد تایید کارشناسان موجود است.

پیشنهاد مطالعه بیشتر: مگس میوه مدیترانه