تکنیک‌های نوین کنترل آفات: نجات مزارع از بید کلم با روش‌های کم خطر و ایمن

شبپره ی پشت الماسی یا بید کلم، از مخربترين آفات گياهان خانواده كروسيفر يا چليپائيان در سرتاسر دنیا می باشد. این گونه از راسته Lepidoptera و خانواده Plutellidae می باشد. در سالهای اخیر به دلیل سمپاشی های بی رویه و غیر ضروری بخصوص با سموم پایریتروئیدی علیه سایر آفات و بیماریها باعث از بین رفتن دشمنان طبیعی شبپره ی پشت الماسی شده و بروز مقاومت در آفت را موجب گردیده، که این آفت در استان آذربایجان شرقی به حالت طغیانی رسیده است. این آفت از عوامل زنده محيطي در کاهش عملکرد محصولات کشاورزي محسوب میگردد. به دلیل ناهماهنگی در روش‌های کنترل فردی، ناکارآمدی و نیاز به زمان پیش‌بینی، و فقدان آستانه‌های واضح، شیوه‌های مدیریت فعلی بر استفاده پیشگیرانه از حشره‌کش‌ها تأکید می‌کنند. روش‌های متعدد دیگری برای مدیریت بیدکلم از جمله مقاومت گیاه میزبان، کنترل فرمونی، کنترل‌های بیولوژیکی، کنترل‌های فرهنگی، مدیریت رفتاری و استفاده عاقلانه از حشره‌کش‌ها موجود است. تجربه گذشته نشان داده است که هیچ یک از این استراتژی ها به تنهایی به اندازه کافی جواب نمی دهد و سوء استفاده از حشره کش ها و مسائل مقاومت احتمالا ادامه خواهد داشت. با این حال، زمانی که این تاکتیک ها با هم استفاده شوند، می توانند مکمل یکدیگر باشند و منجر به سیستم پایدارتری شوند. خسارت اين آفت به صورت تغذيه از پارانشيم ( بافت اصلی) و سپس از اپيدرم (پوست بیرونی ) یا جلد و بشره (زيرين برگ) است. هرچه تراکم لارو در بوته بيشتر شود، ميزان خسارت شبپره ی پشت الماسي بيشتر خواهد شد.

مهمترین میزبانان این خانواده عبارتند از انواع کلم ها، شلغم، کلزا، ازمک، تره تیزک، تربچه نقلی، ترب سیاه، خردل‌ سفید و ، منداب و انواع شب بو که همگی دارای مصارف متعدد خوراکی، صنعتی، زینتی یا دارویی می باشند. یکی از میزبان های مهم این آفت از خانواده کلم است که حدودا ده ها واریته مختلف از آن ، با عملکرد بالا، در سراسر جهان زیر کشت می رود. سطح زیر کشت کلم در ایران حدودا ۱۱ هزار هکتار میباشد.

این گونه در مناطق کم ارتفاع استوایی و نیمه استوایی انتشار زیادی دارد. آفتـی بـا پرا کنـش وسـیع و بومـی نواحـی مدیترانـه ای هسـت. از آفـات مهاجم بـوده و از طریق انتقـال بـا بـاد به آسـانی در مناطـق مختلـف گسترش می یابد. پرا کنـش آن در آسـیا، اروپا، آمریـکا، آفریقا، اسـترالیا و جزایـر هاوایـی، گزارش شـده اسـت. ایـن شـبپره در سـال 1317 توسـط دکتر افشـار بـرای اولیـن بـار در ایـران در سـواحل دریـای خـزر، اطـراف تهـران و فـارس گزارش شـده و هم ا کنـون در تمـام کلـم کاریهـای کشـور مشاهده میشـود.

مرفولوژی بید کلم

تخم

تخمهای این حشره، بیضوی شکل ، به رنگ سبز کمرنگ یا زرد در مراحل اولیه رشد و تیره در مراحل نهایی رشد می باشند و متناسب با سطح برگ به صورت انفرادی یا دسته جمعی به صورت گروه های 8 – 2 عددی در هر دو طرف برگ و در موارد نادر در قسمتهای دیگر گیاه قرار داده میشوند.

لارو بید کلم

این حشـره، لاروهای سن اول که تازه از تخم خارج شده‌اند ، به رنگ سفید مایل به زرد هستند. با افزایش سن آنها، لاروها سبز رنگ می شوند. لاروهای این حشره کوچک و بسـیار فعال هستند. علاوه بر سـه جفـت پـای قفـسه سـینه ای، دارای پنـج جفـت پـای کاذب شـکمی درقسـمت جلوی شـکم و یک جفت پای کاذب شـکمی (پای آنال) در قسـمت انتهایی شـکم می باشند. پاهای آنـال در تمـام سـنین لاروی بـه نحـوی قرارگرفته انـد کـه از دیـد انتهایـی V شـکل مشاهده میشـوند.

شفيره بید کلم

شفیره به رنگ زرد مایل به قهوه‌ای است که در مراحل ابتدایی تشـکیل، به رنگ سـبز بوده و سپس زرد و قهوه ای رنگ می شوند، در داخـل پیلـه ابریشـمی در تمـام سـطح گیـاه در بـرگ، سـاقه و اندامهای زایشـی دیده میشـوند.

حشره کامل بیدکلم

حشـرات کامـل کوچـک و بالها باریک و کشیده است و دارای ریشک‌های  بلندی در حاشیه عقبی هستند. رنگ عمومی بدن خاکستری تیره ، در هنگام جمع شدن بالها در پشت بدن مجموعاً نقش الماس مانندی را ایجاد میکند. به همین دلیل به این حشره، شب‌پره پشت الماسی نیز می گویند.

خسارت بید کلم

عمـده خسـارت آن مربـوط بـه مرحلـه ی لاروی می باشد. لاروها بـه تمـام قسـمتهای گیـاه اعـم از سـاقه، بـرگ، دم بـرگ، گل، اندامهـای بـذری حملـه میکنند و در جمعیتهـای بالا باعـث تخریـب شـدید مزرعـه و خسارت شدید می شوند و همچنین در مرحلـه ی گیاهچـه باعـث مـرگ گیاهچـه و در مرحلـه تشـکیل جوانه هـای گلدهـی بـا تخریـب آنهـا مانـع از تشـکیل اندامهـای گلدهـی می گردند. در مـواردی به جـز رگبـرگ بـرگ تمـام قسـمتهای آن توسـط لارو آفـت خـورده میشـود. بطوریکـه خسارت و نابـودی 70 الـی 90 درصـد محصـول دور از انتظـار نیسـت. بیشـترین خسـارت آن در کلزا در اوج زمان گلدهی و غلاف بندی گیاه اسـت که مصادف با نسـل دوم آفت می باشد.

زیست شناسی بید کلم

بالغین روزها زیر برگها مخفی می شوند و پس از غروب آفتاب مجدد شروع به فعالیت میکنند. حشرات بالغ در این مواقع پروازهای کوتاه و سریعی انجام میدهند. حداکثر ارتفاع پرواز آنها حدود یک متر است. طول عمر هر حشره ماده بطور متوسط ۱۶ روز است و در این مدت حدود ۱۵۰ تا ۲۰۰ عدد تخم، در دستجات ۲ تا ۶ عددی یا انفرادی، در سطح زیرین برگ‌ها و کنار رگبرگها قرار میدهد. تخم‌ها پس از ۲ تا ۳ روز تفریخ می شوند و لارهای سن اول که حدود ۲ میلیمتر طول دارند از آنها خارج میگردند.

روش های کنترل بید کلم

شب‌پره پشت الماسی یا بید کلم (Plutella xylostella) یکی از مهم‌ترین آفات محصولات کشاورزی به ویژه کلم و دیگر گیاهان خانواده شب‌بوها (مثل کلم بروکلی، گل‌کلم، و کلم بروکسل) است. کنترل این آفت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

1. کنترل فرهنگی
   • تناوب زارعی در کشت محصول: از آنجایی که بیدکلم دامنه میزبان محدودی دارد (فقط چلیپاییان)، تناوب زراعی می تواند سطح جمعیت و آسیب های بعدی را نیز کاهش دهد. دوره های اجباری کاشت عاری از چلیپاییان برای یک منطقه به عنوان یک استراتژی کنترل برای شب پره پشت الماسی  در برخی کشورها انجام شده است. با این حال، این روش اغلب در مناطق تجاری تولید کننده سبزیجات به دلیل تقاضای بالا، قیمت بالا یا هر دو برای چلیپاییان امکان پذیر نمی باشد. مدیریت مزارع فردی ممکن است آسیب آفات را به حداقل برساند. با این حال، بزرگترین پتانسیل برای بهبود کنترل از طریق شیوه های فرهنگی، ترکیب این تغییرات در مقیاس های زمانی و مکانی بزرگتر است.
   • کشت مخلوط: تنوع در پوشش گیاهی، از جمله کشت مخلوط، می تواند منجر به کاهش چشمگیر در تراکم جمعیت آفات شود. گزارش ها نشان داده است که کشت مخلوط کلم با گوجه فرنگی، سیر، شوید یا شبدر باعث کاهش تراکم بیدکلم می شود. با این حال، آزمایشات انجام شده  در مقیاس بزرگ به منظور ارزیابی نقش دورکنندگی این گیاهان در مزرعه نتایج متفا‌وتی را به همراه داشته است.
   • کشت گیاهان تله: محصولات تله ای، توده های گیاهی بسیار جذابی هستند که برای جذب، حفظ یا رهگیری آفات برای کاهش یا از بین بردن خسارت در محصول رشد می کنند. این استراتژی در کاهش آسیب چندین گونه از آفات که به محصولات چلیپاییان حمله میکنند از جمله بیدکلم  تا حدی موفقیت آمیز بوده است. چندین محصول تله برای مدیریت آفت توصیه شده است، از جمله کلم سبز و خردل هندی (Brassica juncea (L.)). از آنجایی که کلم سبزها نسبت به سایر سبزیجات چلیپاییان برای بیدکلم جذاب تر هستند، کاشت آن در حاشیه مزرعه می تواند به مدیریت آفت در محصولاتی مانند کلم یا کلم بروکلی کمک کند. علاوه بر این، محققین دریافتند که تخمگذاری توسط بیدکلم تا 300 برابر بیشتر از کلم در محصولات کلم سبز تله است. در حالی که شواهد زیادی وجود دارد که نشان می دهد یک محصول تله کلم سبز ممکن است آفات را در محصولات کاهش دهد، مطالعات دیگری انجام شده که نتایج متناقضی را نشان داده اند.
   • انواع گیاهان مقاوم: محصولات مقاوم از نظر حساسیت به حمله توسط شبپره پشت الماسی متفاوت هستند. خردل و شلغم از مقاوم ترین ها هستند. تغییرات در خصوصیات مورفولوژیکی گیاه از جمله محتوای موم برگ، رنگ برگ یا فشردگی سر و ترکیبات بیوشیمیایی گیاهی مانند گلوکوزینولات ها ممکن است در این تفاوت ها در مقاومت دخیل باشند و در سال های اخیر به طور گسترده مورد مطالعه قرار گرفته اند. وجود و ساختار موم های روی برگ و مواد شیمیایی مرتبط با آنها جزء اصلی مقاومت است که رفتار غیرقابل پذیرش لاروهای بیدکلم را برمی انگیزد و در نتیجه باعث عدم تغذیه آنها می شود. این گونه های گیاهی به دلیل جهش ژنتیکی حاوی برگ های سبز براق هستند که باعث می شود لاروها زمان بیشتری را برای جستجو و زمان کمتری برای تغذیه صرف کنند. این همچنین ممکن است شکار را توسط شکارچیان به دلیل افزایش جستجوی لاروها، و به دلیل تحرک بالا افزایش دهد.
2. کنترل شیمیایی:  اگرچه نگرانی‌های زیست‌محیطی و ایمنی انسانی بر وضعیت ثبت برخی حشره‌کش‌ها در سراسر جهان تأثیر گذاشته و استراتژی‌های غیرشیمیایی مؤثری شناسایی شده‌اند، کنترل شیمیایی همچنان یکی از پرکاربردترین استراتژی‌ها به منظور جلوگیری از خسارت شدید به محصولات است. همانطور که حشره کش های جدید در دسترس قرار می گیرند، مهم است که آنها را با احتیاط استفاده کنیم و آنها را با سایر ابزارهای موجود جهت مدیریت بید کلم ترکیب کنیم تا از توسعه مداوم مقاومت به حشره کش ها جلوگیری نماییم. سازمان حفظ نباتات ایران، حشره کش های را جهت کنترل بید کلم مانند  ایندوکساکارب، هگزافلومورون، امامکتین بنزوات، ماترین، اتوفن پروکس، لوفنورون+امامکتین بنزوات به کشاورزان توصیه کرده است.
3.  کنترل بیولوژیک: کنترل بیولوژیک شامل استفاده از عوامل طبیعی مانند دشمنان طبیعی، عوامل بیماری‌زا و پارازیتوئیدها به منظور کاهش جمعیت آفت است.
   • الف. دشمنان طبیعی 
     • از مهم‌ترین دشمنان طبیعی شب‌پره پشت الماسی، زنبورهای پارازیتوئید هستند. زنبور Diadegma insulare یکی از گونه‌های موثر در کنترل این آفت است. این زنبور تخم‌های خود را درون بدن لاروهای شب‌پره قرار می‌دهد. پس از خروج لاروهای زنبور از بدن آفت، لارو آفت از بین می‌رود.
     • زنبور Cotesia plutellae، این زنبور نیز از پارازیتوئیدهای تخصصی شب‌پره پشت الماسی است. زنبور ماده تخم‌های خود را در لاروهای آفت می‌گذارد و باعث مرگ لاروها می‌شود. این زنبور می‌تواند تا 60 درصد لاروهای آفت را نابود کند.
     • برخی گونه‌های کفشدوزک مانند Coccinellidae می‌توانند تخم‌ها و لاروهای شب‌پره پشت الماسی را شکار کنند. هرچند این شکارچیان به طور اختصاصی برای این آفت استفاده نمی‌شوند، اما می‌توانند در کاهش جمعیت آفت نقش داشته باشند. همچنین برخی گونه‌های مورچه مانند مورچه‌های قرمز نیز به شکار لاروهای آفت شب‌پره پشت الماسی می‌پردازند و به کنترل جمعیت آن‌ها کمک می‌کنند.
       

       تخمریزی زنبور پارازیتوئید روی لاروهای بید کلم

   • ب. عوامل بیماری‌زا (پاتوژن‌ها)
     • باکتری Bacillus thuringiensis (Bt)، این باکتری یکی از عوامل بسیار مهم در کنترل بیولوژیک شب‌پره پشت الماسی است. برخی از سویه‌های این باکتری (مانند Bt subsp. kurstaki) دارای سمومی هستند که لاروهای آفت پس از تغذیه از گیاه آلوده به آن‌ها، دچار اختلال در سیستم گوارشی شده و در نهایت می‌میرند. این باکتری به دلیل غیر سمی بودن برای انسان و دیگر جانوران مفید، یک گزینه مهم در برنامه‌های کنترل بیولوژیک است.
     • در ارتباط با ویروس‌ها، ویروس‌های بیماری‌زا نظیر Granulosis Virus و Nucleopolyhedrovirus می‌توانند باعث ابتلای لاروهای شب‌پره به بیماری شده و جمعیت آن‌ها را کاهش دهند. ویروس‌ها به دلیل اختصاصی بودن برای آفت هدف و عدم آسیب به دیگر گونه‌ها، از عوامل مهم در کنترل بیولوژیک به شمار می‌آیند.
4. کنترل فرومونی: کنترل به شیوه فرومونی شامل استفاده از فرومون‌ها (مواد شیمیایی جاذب جنسی) به منظور جذب یا اختلال  در جفت گیری شب‌پره‌ها و در نهایت کنترل جمعیت آن‌ها است.
   
   • الف. تله‌های فرومونی: یکی از روش‌های مؤثر در کنترل شب‌پره پشت الماسی، استفاده از تله‌های فرومونی جنسی است. در این روش از فرومون‌های جنسی مصنوعی که جنس ماده شب‌پره برای جذب نرها آزاد می‌کند، استفاده می‌شود. این تله‌ها شب‌پره‌های نر را جذب کرده و باعث به دام انداختن آن‌ها می‌شوند. این کار باعث کاهش جفت‌گیری و در نتیجه کاهش تولیدمثل آفت می‌شود. به طور مثال در یک مزرعه کلم، نصب تله‌های فرومونی در نقاط مختلف می‌تواند به طور قابل توجهی جمعیت نرهای شب‌پره را کاهش دهد و در نتیجه باعث کاهش در میزان تخم‌گذاری و در نهایت کاهش خسارت را به دنبال داشته باشد. این روش به ویژه در اوایل فصل رشد، هنگامی که جمعیت آفت ناچیز است، بسیار موثر است. در مزارع کلم بروکلی، انتشار گسترده فرومون‌های مصنوعی باعث کاهش موفقیت جفت‌گیری شب‌پره‌ها و در نتیجه کاهش تخم‌ریزی و تشکیل لاروهای جدید که باعث خسارت میگردد می‌شود.

مزایای کنترل بیولوژیک و فرومونی

1. -کاهش استفاده از سموم شیمیایی: این روش‌ها به کشاورزان امکان می‌دهد که بدون نیاز به استفاده از حشره‌کش‌های شیمیایی، آفت را کنترل کنند.
2. سازگاری با محیط زیست: استفاده از عوامل طبیعی و فرومون‌ها نه تنها به محیط زیست آسیب نمی‌رساند، بلکه در حفظ اکوسیستم‌های طبیعی مفید است.
3. مقاومت کمتر آفت: بر خلاف سموم شیمیایی، آفت‌ها به روش‌های کنترل بیولوژیک و فرومونی به سختی مقاومت نشان می‌دهند.

نتیجه‌گیری

کنترل بیولوژیک و فرومونی شب‌پره پشت الماسی (Plutella xylostella) به عنوان یک استراتژی مؤثر و پایدار، می‌تواند به کاهش جمعیت این آفت و در نتیجه کاهش خسارت‌های اقتصادی کمک کند. استفاده از عوامل طبیعی مانند زنبورهای پارازیتوئید، باکتری‌های غیر سمی و تله‌های فرومونی، ضمن حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آسیب به موجودات مفید، به کشاورزان این امکان را می‌دهد که بدون وابستگی به سموم شیمیایی به مدیریت آفات بپردازند. این روش‌ها نه تنها باعث کاهش استفاده از حشره‌کش‌ها می‌شوند بلکه به کاهش مقاومت آفات نیز کمک می‌کنند و به یک سیستم کشاورزی پایدارتر و بهینه‌تر منجر می‌شوند.

خرید فرمون بید کلم یا شب پره پشت الماسی

برای خرید فرمون بید کلم از شرکت زیست بانی پایا، ابتدا به وب‌سایت ما به آدرس www.zbp.ir مراجعه کنید. در بخش محصولات، فرمون بید کلم را جستجو کرده و اطلاعات مربوط به آن را مطالعه کنید. سپس، با انتخاب مقدار مورد نیاز و افزودن محصول به سبد خرید، مراحل پرداخت را دنبال کنید. در صورت نیاز به مشاوره یا سوالات بیشتر، می‌توانید با تیم پشتیبانی ما تماس بگیرید تا راهنمایی‌های لازم را دریافت کنید. خرید از زیست بانی پایا به شما این امکان را می‌دهد که از بهترین محصولات با کیفیت بالا بهره‌مند شوید و به کشاورزی پایدار کمک کنید.