فرمون چوب خوار پسته

توضیحات

اهمیت اقتصادی

شبپره چوبخوار پسته یا شبپره  کرمانیا از مهمترین آفات شایع و مهم درختان پسته است و اهمیت اقتصادی بسیار زیادی دارد. این آفت در اکثر مناطق پسته خیز کشور حضور فعال دارد. شبپره چوبخوار پسته تا قبل از سال1350 خسارت قابل توجهی به باغات پسته ایران ایجاد نکرده است، ولی با مصرف بی رویه سموم شیمیایی در باغات پسته به خصوص از اواخر زمستان تا اوایل بهار در منجر به از بین رفتن دشمنان طبیعی این آفت شده و در حال حاضر به عنوان یکی از آفات درجه اول پسته درکشور مطرح است. شبپره چوبخوار پسته بیشتر به تنه و چوب درخت میزبان، خسارت وارد میکند.

مناطق جغرافیایی

این آفت از مناطق زیر کشت درختان پسته در استان های کرمان، فارس، دامغان، یزد، قزوین، اصفهان، خراسان، سیستان و بلوچستان و دیگر نقاط کشور گزارش شده است.

شکل شناسی شبپره چوبخوار پسته

تخم

تخم این آفت کرم رنگ، قایقی شکل و در سطح تخم خطوط موازی مشاهده میشود.

لارو

 لارو سفید رنگ و بطول 10-12 میلیمتر هستند، رنگ بدن در سن چهارم لاروی، خاکستری مایل به سیاه میباشند. مفصل اول سینه از سایر بندها عریض تر بوده که در طرفین دارای لکه تیره رنگ دیده میشود و دارای 3جفت پای سینه ای و 5 جفت پای شکمی هستند.

شفيره

پیله ها کشیده و حدود 6.5 میلی متر طول و عرض پیله در طرفین سر شفیره زیاد بوده و به تدریج به طرف انتهای بدن کاهش می یابد. بین شفیره داخل پیله و پوست درخت لایه نازکی از تارهای ابریشمی است. شفیره زرد رنگ و در قسمت جلو بدن شفیره زایده منقارمانندی وجود دارد که در سوراخ کردن پیله ها و خروج حشره کامل از آن نقش دارد. در انتهای شکم شفیره شش عدد زائده خار مانند موجود است که این خارها نیز سبب سهولت در بیرون آمدن حشرات کامل میشوند.

حشره کامل

عرض حشرات کامل نر و ماده با بالهای باز بین 11-13 میلیمتر، رنگ بالهایی جلویی خاکستری متمایل به سیاه و رنگ بالهای عقبی زرد روشن میباشد که دارای یک لکه زرد درشت در قاعده و در محل پیوستگی بال به بدن، و در کناره بال یک لکه زرد کوچک دیده میشود. بالهای عقبی خنجری شکل و در کناره بالها دارای ریشک  های بلند، زبر و تیره بوده و در راس بالها فلسهای تیره مشاهده میشود. در حشرات ماده شکم بزرگ و زرد رنگ بوده و شکم در جنس نر باریک و خاکستری میباشد.

 نحوه خسارت شبپره چوبخوار پسته

لاروهای شبپره چوبخوار پسته یا چوبخوار کرمانیا با ایجاد تونل لاروی از محتویات سرشاخه های یک و دوساله پسته تغذیه میکنند. تغذیه لاروی از داخل بند خوشه ها و مغز چوب سرشاخه ها باعث قطع آوندها و اختلال جریان شیره نباتی شده که موجب خسارت بسیار شدید به خوشه های میوه، کاهش استحکام سرشاخه ها و ازبین رفتن آنها می گردد. نوع دیگر از خسارت روی خوشه میوه ها است که لاروها وارد خوشه های درخت پسته می شوند و به شکل کمانه در داخل آن یک دور میزنند. این عمل باعث آلودگی و خشک شدن میوه های نارس می گردد و در نتیجه پس از آن، لاروها وارد چوب خوشه میشوند.

زیست شناسی

چوبخوار پسته دارای یک نسل در سال و زمستان را بصورت لاروها کامل(سن چهارم لاروی) درون شاخه های آلوده یک یا دو ساله پسته سپری میکند. لاروهای سنین اول تا سوم در داخل چوب تغذیه می نمایند. لاروها در سنین آخر یعنی سن چهارم لاروی از داخل چوب درختان شده و محل مناسبی را برای شفیره شدن جستجو و پیدا میکنند .لاروهای کامل چوبخوار پسته  در اواخر بهمن و اوایل اسفند با ایجاد سوراخ از درون این شاخه ها خارج شده و پس از چند ساعت حرکت، در محل مناسب به شفیره تبدیل میگردند. لارو جهت شفیره ، روی شاخه ها، کنار جوانه ها را انتخاب می نماید. در مواردی لاروهای سن آخر خود را روی سطح زمین و یا زیر کلوخه ها به مرحله شفیرگی میروند. لاروها، پیله شفیرگی هرمی شکلی و خاکستری رنگ اطراف خود ایجاد میکنند. پس از طی دوره شفیرگی، حشرات کامل ظاهر میشوند و پوسته شفیرگی چسبیده به پیله باقی میماند. دوره لاروی معمولا 32روز ، ولی دوره شفیرگی یک ماه به طول می انجامد. شروع ظهور حشرات بالغ از نیمه دوم فروردین ماه مشاهده میشود.  تخمها تقریباً پس از یک هفته تفریخ  شده و لاروها در دم خوشه و مغز چوب سرشاخه ها تونل ایجاد میکنند و شروع به تغذیه میکنند. در چرخه زندگی چوبخوار پسته چهار سن لاروی وجود دارد که با اندازه گیری پهنای سر کپسول پرونوتوم می توان سن های مختلف لاروی را از هم تشخیص داد.

 ردیابی و کنترل شبپره چوبخوار پسته

استفاده از تله های فرمونی برای تخمین جمعیت آفت، تعیین زمان مبارزه و کاهش جمعیت آفت توصیه می شود.

نوع و نحوه تله گذاری:

برای به دام اندازی و ردیابی آفت شبپره چوبخوار پسته در اواخر اسفندماه از تله های دلتا و در مناطقی که گرد و غبار و بقایای گیاهی ممکن است سطح تله را سریع بپوشانند، از تله های قیفی یا فانل استفاده می شود. تله ها باید در قسمت خارجی تاج یا کانوپی درختان پسته و در محل محدوده پروازی حشرات نر در ارتفاع 1.5-2متری از سطح زمین نصب شوند. دهانه تله فرمونی به موازات جریان باد غالب منطقه قرار گیرد.

تعداد تله جهت ردیابی: 2-4تله در هکتار

زمان بازدید: تله ها باید هر 2 روز یکبار بازدید شوند.

زمان تعویض فرمون:  کپسول فرومون هر 6-4 هفته یکبار (بسته به درجه حرارت محیط) تعویض شود.

شرایط نگهداری: در دمای زیر صفر در یخچال برای 2 سال نگهداری شود.