سوسک پوستخوار کاج

توضیحات

سوسک پوستخوار مدیترانه ای (اروپایی) کاج

نام علمی: Orthotomicus erosus Woll

نام انگلیسی: Mediterranean pine beetle

راسته: Coleoptera

خانواده:  Scolytidae

مناطق جغرافیایی

اين آفت بيشتر در مناطق خشک و يا با ارتفاع كم گسترش دارد و عموما به درختانی که تحت تنش و استرس قرار دارند، حمله کرده و معمولا به درختان خيلي جوان و خيلي پير خسارت وارد نميكند. سوسک پوستخوار كاج در درختان خشک يا بريده شده به وفور يافت ميشود. این آفت بیشتر ازطريق جابجايي الوار و درختان خشکيده گسترش پیدا میکند. اين آفت بطور گسترده ای در سطح جهاني نيز در كشورهاي مختلف قاره آمريکا، آسيا، در حوزه مدیترانه و جنوب اروپا و شمال آفريقا (کشورهای فرانسه، تونس،، ترکیه، ایران، مراکش و غیره) پراکنده و خسارت هنگفتی وارد نموده است. این آفت در حال حاضر بعنوان یکی از مهمترين آفت درختان کاج، در ایران  بویژه در مناطق فضای سبز شهری و نواحی خشک در تهران و اصفهان مطرح شده است.

شکل شناسی پوستخوار کاج

تخم

تخم های اسکولیتیده صاف، بیضوی، سفید، شفاف و گاهی زرد رنگ هستند. تخم تقریباً 1 میلیمتر طول دارند و بطور جداگانه در لايه كامبيوم تنه درختان گذاشته میشود.

لارو

همه لاروهای اسکولیتیده از نظر ظاهری مشابه هستند و جداسازی آنها کمی دشوار است. لارو سفید، و C ( خمیده) شکل و بدون پا هستند. کپسول سر کمی اسکلروتیزه و کهربایی ( قرمز مایل به قهوه ای) با قطعات دهانی تیره و بخوبی توسعه یافته است.

شفيره

شفیره سفید مایل به زرد و مومیایی مانند هستند و طول آن به اندازه طول حشره کامل است. شفیره از نوع آزاد با پاها و بالهای آزاد از بدن هستند. بالپوش ناهموار یا صاف هستند و گاهی دارای سر برجسته و غده های سینه ای هستند.

حشره کامل

حشرات کامل سوسک کوچکی به رنگ قهوه ای متمایل به تیره بطول ۳.۵ تا ۴.۵ میلیمتر هستند با بدن پوشيده از كرکهاي متراكم همراه با موهاي خاكستري و بالپوشهاي روشنتر دارند. در جنس نر و ماده چهار عدد خار در طرف داخلی فرورفتگی انتهایی هریک از بالپوش ها دیده، که خار سوم بلندتر و در انتها متورم شده است. درحشرات نر پیشانی براق و دارای خط برجسته ی طولی کوچک میباشد.

نحوه خسارت سوسک پوستخوار کاج

اين سوسک ها بیشتر دوره زندگي خود را داخل بافت گياه زندگی میکند و با تغذيه از آوند آبکش باعث ايجاد اختلال در جريان شيره آوندی و انتقال عوامل قارچی شده که موجب خسارت اقتصادي به درختان كاج ميشوند. زمانیکه میزبان تحت تنش محيطي قرار گیرد، به دلیل اخلال در فرايند انتقال مواد در میزبان، شرايط براي حمله اين آفت مهيا ميگردد. در اينصورت، سوسک پوستخوار به آسانی به منطقه زير پوست وارد شده و پس از تخمريزي، لاروهاي خارج شده و حشرات بالغ مستقيم از آوند ميزبان تغذيه ميكند. پس از تغذيه گسترده لاروها از آوند آبکش، ارتباط آوندي قسمتهاي مختلف گياه قطع شده و امکان انتقال موادغذايي و شیره گياهي به اندام های بالایی گياه وجود نخواهد داشت. در نهایت میزبان به دليل ضعف شديد، خشک میگردد. علائم خسارت اين آفت به شکل ايجاد سوراخ هاي ورودي و خروجي، ريخته شدن خاک اره اطراف سوراخ ها در تنه میزبان و با شروع خشکيدگي درخت قابل مشاهده است. همچنین با برداشتن قسمتي از پوست درخت، ميتوان کانالهای ايجاد شده زير پوست درختان را به وضوح مشاهده نمود.

زیست شناسی

اين آفت پلي گام (جفتگیری یک حشره نر با چند ماده) میباشد، عمدتا شروع حمله به میزبان توسط حشره بالغ نر صورت گرفته و تونل هايي را در زیر پوست درختان تا آوند آبکش ايجاد ميكند. هر حشره ماده بسته به شرايط دمايي و محيطي در هر دوره بين 25 -150 عدد تخم ميگذارد. بيشترين ميزان خسارت توسط لاروها و حشرات کامل قبل از بلوغ جنسي صورت میگیرد. این آفت بر اساس شرايط دمايي و كيفيت غذايي درخت میتواند بين 2 – 7 نسل در سال ایجاد کند. در ايران در شرايط اصفهان تعداد نسل در سال به 5 تا 6 نسل در سال نیز میرسد. حشرات زمستانگذران بسته به شرايط دمايي از اواسط بهمن تا نيمه اول اسفند ماه ظاهر شده و اولین حمله در اسفند یا فروردین صورت میگیرد. حمله آفت بيشتر در مناطق رو به نور تنه د و در قسمت نيم تنه پاييني میزبان میباشد. ماده ها پس از جفت گيري شروع به حفر دالان مادري کرده كه منجر به توليد خاک اره ميشوند. بعد از حفر دالان مادري در كامبيوم تنه درخت و تميز نمودن دالان ها توسط جنس نر، حشره ماده شروع به تخمریزي در دو سوي دالان مادري ميکند. تخمریزی در لایه كامبيوم تنه درختان صورت ميگيرد.

 ردیابی و کنترل سوسک پوستخوار کاج

برای تعیین دقیق تاریخ حضور آفت پوستخوار کاج در طبیعت میتوان از فرومون های تجمعی با کایرومون استفاده نمود.

نوع و نحوه تله گذاری:

يکي از راهکارهاي مديريت اين آفت پايش و ردیابی آفت در مناطق مختلف كاج كاري است. براي پايش درختان كاج، ميتوان با استفاده از تله فرموني كراس ترپ Cross trap یا تله پنلی پوستخوار کاج میزان جمعيت حشرات کامل را بررسی نمود. تله ها بايد در ارتفاع حدود 2 متری از سطح زمين در كنار درختان كاج آلوده بنحوي كه محفظه نگهدارنده حشرات در پايين تله حدود 30 تا 50 سانتيمتر از زمين فاصله داشته باشد، نصب گردد. تله ها بایستی با فاصله حداقل 40 متر از هم در هر هکتار نصب شود.

تعداد تله جهت ردیابی: 3-4 تله در هکتار (بسته به شدت آلودگی منطقه)

زمان بازدید: تله ها باید هر 7 تا 10 روز بازدید شوند.

زمان تعویض فرمون:  کپسول فرومون هر 8-10 هفته یکبار تعویض شود.

شرایط نگهداری: در دمای زیر صفر در یخچال برای 2 سال نگهداری شود.