فرمون بید سیب زمینی

توضیحات

بید سیب زمینی

نام علمی: Phthorimaea operculella

نام انگلیسی: Potato moth

راسته: Lepidoptera

خانواده: Gelechiidae

مناطق جغرافیایی

بید سیب زمینی آفت بومی مناطق معتدل و نیمه گرمسیري آمریکا جنوبی است. به دلیل اهمیت و توسعه كشت سيب زميني در سراسر دنیا، اراضی زیر کشت آن نیز افزايش پیدا کرده بنابراین با انتقال و جابجايي غده هاي سيب زميني به ديگر مناطق و كشورها جمعیت این آفت نیز افزایش پیدا کرده است. بید سیب زمینی در سواحل اقیانوس اطلس، آرام و در بسیاري از نقاط جهان از جمله نواحی جنوب اروپا، شمال و جنوب آفریقا، آمریکای جنوبی، استرالیا، هند، پاکستان، اردن، لبنان و غیره توسط نقل و انتقال غده هاي آلوده گسترش یافته است. آفت مذکور در سالهاي گذشته جزء آفات قرنطینه ایران بود و  با ورود غده هاي سیب زمینی در منطقه کرج برای اولین بار گزارش شده است.  این آفت در ایران در کرج، تهران، مرکزی، خوزستان، بوشهر، خراسان فارس، زنجان، همدان، اصفهان و بتدریج ازسایرنقاط کشورگزارش شده است.

شکل شناسی بید سیب زمینی

تخم

تخم بید سیب زمینی بیضی و تخم مرغی شـکل و بـه طول 0.48 میلیمتر می باشـند و رنگ تخم در ابتدا سفيد و زرد رنگ بوده و بتدريج كه به مرحله تفريخ نزديك ميگردد به آبي تيره تغییر رنگ میدهد. تخمريزي در زير برگ ها و گاهي روي برگ و ساقه انجام شده و معمولاً در انبار در حفره های روي غده سيب زميني نيز مشاهده ميشود.

لارو

لارو ها به رنگ سفيد مایل به صورتی و گاهي به سبز روشن و قسمت ناحیه سر قهوه اي یا سیاه رنگ است، طول بدن در لارو كامل 12- 10 ميليمتر، این آفت داراي 4 سـن لاروي اسـت. هنگامیکه لاروها از برگ سبز و يا ساير اندام هاي هوايي سيب زميني تغذيه كنند به رنگ سبز و زمانیکه از غده سیب زمینی تغذیه کند لاروها به رنگ كرم با هاله اي صورتي تغییر رنگ میدهد.

شفيره

شفیره  در ابتدا سـفید مایـل بـه زرد بوده و در نهایت به رنگ قهوه اي براق و نیره درمی آید که طول آن 8-10میلیمتر و دوره شفیرگی 6-11 روز می باشد. شفيره در داخل محفظه اي كه از ذرات خاك به هم چسبيده درست شده است، قرار میگیرد.

حشره کامل

حشره کامل این آفت شـبپـره اي اسـت که عرض بدن با بالهاي باز 10-15 میلـیمتر می باشد. بالها باریـک و برنـگ قهـوه اي تا خاکستري روشـن هسـتند کـه روي آنها نقـاط تیـره سـیاهرنگی وجـود دارد و حاشیه بالهاي عقبی خاکستری رنگ، کم عرض و ریشکدار است . دارای شاخک نخ وش میباشد. شکم ماده از جنس نر متورم تر هستند.

 نحوه خسارت بید سیب زمینی

بید سیب زمینی یکی از آفـات خطرنـاك سـیب زمینــی بخصوص در انبــارها بوده است در فصل بهار و تابستان لارو های این آفت دمبرگ ها، برگ ها و ساقه های سیب زمینی را مورد حمله قرار داده و منجبر به خشک شدن برگ و ساقه میشوند. بیشـترین خسـارت در نتیجه حفـر کانال در غده ها است. در اواخر تابستان و پاییز با تشکیل غده و رشد غده از محتویات داخل غده ها تغذیه و در داخل غده ایجاد دالان میکند. این آفت بـا حفر تونل در داخل غده ها باعث کاهش بازار پسندي غده ها و کیفیت غذایی محصول سیب زمینی نیز میگردد. همچنین روي توان جوانه زنی غـده هـاي بذري نیز اثر میگذارد و فعالیـت قارچهـاي بیماریزا را افزایش میدهد. علاوه بر این پس از برداشت محصول فعالیت آفت در انبار روي غده ها ادامه می یابد.

زیست شناسی

بيد سيب زميني یا کرم سیب زمینی عمدتاً زمستان را به صورت لارو در درون غده هاي سيب زميني باقيمانده در داخل خاك و يا شفيره در داخل خاك میگذراند و با گرم شدن تدريجي هوا لاروها از غده بیرون امده و در نزديك سطح خاك به شفيره تبديل ميگردند. حشرات کامل هنگام ظهور از نظر جنسي كامل هستند، به طوري كه پس از ظهور آماده جفت گيري هستند. اين آفت شب فعال بوده و جفتگيري و ديگر فعاليت هايش را در تاريكي شب انجام ميدهد. حشره ماده تخم ها را بصورت انفرادی یا دستهای در در سطوح ناهموار، زیر یا کنار پهنک برگ، روی جوانه ها، در محل اتصال جوانه چشم روی غده و یا روی خس و خاشاک، بقایا گیاهی گذاشته میشود. در منطقه جیرفت و کهنوج این آفت بیشتر در کشت دوم سیب زمینی فعالیت دارند. درصورت گرمی هوا و تاخیر در برداشت سیب زمینی میتواند در بهمن و اسفند ماه خسارت قابل توجهی بر غده های سیب زمینی ایجاد کند.  بسته به شرایط دمایی، دوره جنینی 3-5 روز است. لاروهاي پس از تفریخ از تخم ابتدا با ایجاد سوراخ در سطح برگ و سپس تغذیه از پارانشیم برگ ها خسارت ایجاد میکند. طول دوره لاروي بطور متوسط حدود 6-14روز میباشد. لاروها در چین و چروك برگ هاي خشک و در خاك یا زیر اپیدرم برگ ها و یا در سطح غده ها به شفیره تبدیل می گردند. در محیط انبار روي کیسه گونی هاي سیب زمینی یا در داخل آن ها و یا در کف انبار به شفیره تبدیل می شوند. در کرج این آفت 5 نسل دارد. اما از آنجائی که این آفت در انبار نیز به رشد خود ادامه می دهد، تعداد نسل ها به 12-6 نسل در سال نیز می رسد. دشمنان طبیعی بید سیب زمینی روي مراحل تخم ،لارو و شفیره آن فعالیت و در زمانی که آفت در حال تغذیه از قسمت های هوایی میزبان است، آن را مورد حمله خود قرار میدهند.

 ردیابی و کنترل بید سیب زمینی

با توجه به اینکه کانون اولیه شیوع آفت در مزرعه و روي غده هاست لذا بهترین روش پیشگیري و کنترل آفت، جلـوگیري از آلوده شدن غده ها در مزرعه مـیباشـد لذا جهت شکار و انهدام بید سیب زمینی یا کرم سیب زمینی استفاده از تلـه هاي فرمـونی در مزارع و انبارها  توصیه میگردد.

نوع و نحوه تله گذاری:

تله دلتا و تله قیفی  به همراه فرمون جنسی بید سیب زمینی جهت ردیابی و شکار انبوه این آفت در مزارع توصیه میگردد. نصـب تلـه فرمونی در مزرعه، یک هفته پس از کشت سیب زمینی انجام گیرد.  تعداد تله ها براساس شدت آلودگی در مزرعه مشخص میشود و در ارتفاع 40سانتیمتری از سطح مزرعه نصب میگردد.

نصب تله هاي فرمـونی بـراي شکار شبپره کامل بید سیب زمینی کـه وارد انبار شده نیز توصیه گردیده جهت ردیابی کرم سیب زمینی بـه ازاء هـر 10 متر مربع یک تله در ارتفاع 50 سانتی متری بالاتر از سطح محصول انبار شده، قرار میگیرد.

تعداد تله جهت ردیابی: 1-5 تله در هکتار

زمان بازدید: تله ها باید هر 7 تا 10 روز بازدید شوند.

زمان تعویض فرمون:  کپسول فرومون هر 6-12 هفته یکبار تعویض شود.

شرایط نگهداری: در دمای زیر صفر در یخچال برای 2 سال نگهداری شود.