آفتی که نخل‌ها را نابود می‌کند: راهکارهای مقابله با سوسک سرخرطومی حنایی خرما

سوسک سرخرطومی حنایی خرما

سوسک سرخرطومی حنایی خرما (Red Palm Weevil) با نام علمی Rhynchophorus ferrugineus  از خانواده Curculionidae، یک آفت ساقه‌خوار نخل است که بومی جنوب آسیا می‌باشد. این آفت عمدتاً به دلیل جابجایی مواد کاشت آلوده به‌ صورت پنهان، طی دو دهه گذشته به خاورمیانه، آفریقا و مدیترانه گسترش پیدا کرده است. در سرتاسر جهان، این آفت دارای پراکندگی جغرافیایی وسیع با شرایط اقلیمی کشاورزی متنوع و دامنه گسترده میزبان در اقیانوسیه، آسیا، آفریقا و اروپا است. نتایج تحقیقات گزارش شده حاکی از این است که این آفت به بیش از 40 گونه نخل از 23 جنس مختلف در سراسر جهان حمله می‌کند. در ابتدا، این آفت به‌عنوان آفت نارگیل در جنوب آسیا گزارش شد، اما اکنون به عنوان آفت اصلی خرما و نخل زینتی جزایر قناری  به ترتیب در خاورمیانه و حوضه مدیترانه تبدیل شده است. گزارش تحقیقات اخیر از تهاجمات نشان می‌دهد که این آفت تهدیدی بالقوه برای مزارع خرما در منطقه شمال غرب آفریقا و انواع نخل‌ها در کارائیب، ایالات متحده قاره‌ای و جنوب چین است. برخی کشورها قوانین بسیار سختگیرانه قرنطینه‌ای قبل و بعد از ورود به منظور جلوگیری از گسترش بیشتر این آفت بسیار مخرب وضع کرده‌اند. تشخیص زودهنگام درختان آلوده به سرخرطومی حنایی خرما  برای جلوگیری از مرگ درختان حیاتی است و کلید موفقیت هر استراتژی مدیریت تلفیقی آفات (IPM) برای مقابله با این آفت محسوب می‌شود. از آنجا که علائم و نشانه‌های آلودگی سرخرطومی حنایی خرما  تنها در مراحل پیشرفته حمله به‌ وضوح قابل مشاهده است، تحقیقات به منظور  پیشرفت در ابزارهای تشخیص زودهنگام در حال انجام است. درختان آلوده به این آفت در صورت تشخیص دیرهنگام، مدیریت آنها دشوار و اغلب به دلیل عادات مخفیانه این آفت از بین میروند. با این حال، در مراحل اولیه حمله آفت، درختان را می‌توان با حشره‌کش‌ها تیمار کرد تا بهبود یابند. استراتژی‌های IPM شامل رعایت بهداشت در مزرعه، شیوه‌های کنترل زراعی، کنترل‌های شیمیایی و بیولوژیکی و استفاده از سیمیوشیمیکال‌ها برای ردیابی بالغ‌ها و تله‌گذاری انبوه، در چندین کشور توسعه و اجرا شده‌اند. این مقاله خلاصه‌ای از تحقیقات انجام‌شده در طول یک قرن گذشته درباره جنبه‌های مختلف سرخرطومی حنایی خرما ، از جمله یافته‌های جدید درباره بیولوژی، تاکسونومی، پراکندگی جغرافیایی، تأثیر اقتصادی، مدیریت و گزینه‌های پیشگیری ارائه می‌دهد.

سوسک حنایی خرما

نخل خرما (Phoenix dactylifera) یکی از مهم‌ترین گیاهان مناطق خشک خاورمیانه و شمال آفریقا است و قرن‌ها غذای اصلی مردم این مناطق بوده است. در شبه‌جزیره عربستان، این درخت هم به‌صورت تجاری در مزارع بزرگ و هم توسط کشاورزان کوچک کشت می‌شود. در عمان، این محصول 83 درصد از زمین‌های زیر کشت میوه و 50 درصد از کل زمین‌های زراعی را به خود اختصاص داده است. با این حال، بیشترین تولید خرما در عراق، ایران و عربستان سعودی انجام می‌شود.

سرخرطومی حنایی خرما

(R. ferrugineus)، که در دهه 1980 در شبه‌جزیره عربستان شناسایی شد، اکنون به تهدیدی جدی برای نخل‌های خرما تبدیل شده است. این آفت در مراحل لاروی از داخل تنه درخت تغذیه می‌کند و باعث مرگ آن می‌شود. شپشک قرمز از زمان کشف به سرعت گسترش یافته و اکنون به شمال آفریقا نیز رسیده است. در مزارع آلوده عربستان، عملکرد خرما به‌شدت کاهش یافته است .

این حشره چندخوار به طور گسترده در جنوب آسیا و ملانزیا یافت می شود، جایی که به دلیل آسیبی که به نارگیل های کشت شده در مزارع وارد می کند، یک مشکل جدی شناخته شده است. در این منطقه، سرخرطومی با چهار گونه دیگر Rhynchophorus آسیایی sympatric دارند، اما وضعیت طبقه‌بندی برخی از این گونه‌ها نامشخص است و برخی ممکن است با سرخرطومی حنایی خرما همسان باشند. در بازبینی برجسته از گونه‌های Rhynchophorus، محققان یک دیدگاه جامع درباره توزیع، زیست‌شناسی، ریخت‌شناسی و رده‌بندی این سوسک‌های چشمگیر مرتبط با نخل‌ها ارائه داد. اگر نقشه‌های پراکنش گونه‌های Rhynchophorus را با اطلاعات امروزی مقایسه کنید، خواهید دید که تنها گونه‌ای که به طور قابل‌توجهی دامنه پراکنش خود را گسترش داده است، سوسک سرخرطومی آسیایی نخل خرما (R. ferrugineus) یا همان سوسک سرخرطومی حنایی خرما (RPW  یا APW) می باشد. این آفت که بومی مناطق آسیای مرکزی، جنوبی و جنوب شرقی است، در دهه‌های اخیر به‌واسطه انتقال درختان نخل به مناطق دیگر، از جمله خاورمیانه، مدیترانه، اسپانیا، فرانسه، و حتی کوراسائو و آروبا، گسترش یافته است. انتقال درختان از مناطق آلوده باعث شیوع گسترده این آفت شده و منجر به درمان‌های تهاجمی و وقوع همه‌گیری‌های گیاهی (اپی‌فیتوتیک‌ها) شده است. نخل‌هایی مانند نخل قناری به‌ویژه حساس بوده و به گسترش آفت کمک کرده‌اند. علیرغم اینکه این سوسک بیشتر روی نارگیل  فعالیت دارد، تنها ۱۵ درصد کشورهای تولیدکننده نارگیل از وجود آن گزارش داده‌اند. اما در مورد خرمای معمولی، گسترش آن بسیار سریع‌تر بوده و اکنون در بیش از ۵۰ درصد کشورهای تولیدکننده خرما و در کل منطقه مدیترانه مشاهده می‌شود. گسترش این آفت به قاره‌های آمریکا و آفریقا شناسایی گونه‌های مختلف سرخرطمی خرما را پیچیده‌تر کرده است.

کنترل این آفت بسیار دشوار است، زیرا لاروها در داخل تنه درخت فعالیت می‌کنند. روش‌های مدیریت شامل مدیریت تلفیقی آفات (IPM) است که از ابزارهایی نظیر نظارت، تله‌های فرومونی، کنترل فرهنگی و استفاده از آفت‌کش‌های شیمیایی بهره می‌برد. با این حال، نگرانی‌های زیست‌محیطی منجر به محدودیت استفاده از آفت‌کش‌ها شده است. در نتیجه، تلاش‌ها به سمت کنترل بیولوژیکی با استفاده از نماتدها، ویروس‌ها و باکتری‌ها متمرکز شده است. این پژوهش به بررسی زیست‌جغرافیا، اکولوژی و دشمنان طبیعی سرخرطومی حنایی خرما می‌پردازد تا راهکارهایی برای بهبود روش‌های مدیریت و کنترل بیولوژیکی ارائه دهد.

1. بیولوژی و چرخه زندگی: سرخرطومی حنایی خرما یکی از آفات کلیدی نخل‌ها است که روی بیش از 40 گونه نخل در سراسر جهان تأثیر می‌گذارد.  در سطح جهانی بر روی حداقل 40 گونه نخل گزارش شده است. مراحل اصلی چرخه زندگی این آفت شامل تخم، لارو، شفیره و بالغ است:
   • تخم‌: ماده‌ها در زخم‌های ایجاد شده در بافت نخل تخم‌های زردرنگ خود (در ابعاد2-3 میلی‌متر) را می‌گذارند که طی 2-4 روز به لارو تبدیل می‌شوند.
   • لارو: دوره لاروی، که آسیب اصلی را به نخل وارد می‌کند، بسته به شرایط محیطی 25 تا 105 روز طول می‌کشد.
   • شفیره: شفیره‌ها در پیله‌های بزرگ از الیاف نخل شکل می‌گیرند و این مرحله 11 تا 50 روز طول می‌کشد.
   • حشرات بالغ: پس از شفیره، حشرات بالغ ظاهر می‌شوند که می‌توانند تا چند هفته بدون خروج از پیله باقی بمانند.

     

2. . رفتار و ویژگی‌هاسوسک‌ها به قسمت‌های آسیب‌دیده یا مرده نخل‌ها جذب می‌شوند و نرها فرومونی ترشح می‌کنند که باعث تجمع آن‌ها (فرومون تجمعی) روی درختان آسیب‌دیده می‌شود. لاروها فقط در بافت نرم درختان فعالیت دارند، مانند تاج درخت، قسمت بالایی تنه، و پایه دمبرگ‌ها. ماده‌ها از قطعات دهانی خود برای سوراخ کردن بافت و تخم‌گذاری استفاده می‌کنند. تخم‌ها نزدیک به زخم‌ها گذاشته می‌شوند و با ماده‌ای محافظ پوشانده می‌شوند. لاروها با تغذیه از بافت نرم و تولید تونل‌های پر از فیبر و شیره، تاج درخت را ضعیف می‌کنند. پس از بلوغ، لاروها در پیله‌ای بیضوی شفیره می‌شوند.فرومون‌های تجمعی نرها همراه با مواد شیمیایی میزبان (اتانول و استرها) حشرات دیگر را جذب می‌کنند. بالغ‌ها در داخل گالری های که ایجاد کرده اند در بافت نخل حرکت کرده و زخم‌های بزرگی ایجاد می‌کنند.
3. تشخیص
   • روش‌های آکوستیک: تشخیص فعالیت لاروها با استفاده از سیستم‌های آکوستیک امکان‌پذیر است و دقت بالایی (97%) دارد. حیوانات آموزش‌دیده: سگ‌ها می‌توانند بوی نخل آلوده را تشخیص دهند.
   • علائم: زخم‌ها و مواد دفعی در تاج و ساقه نخل، به‌ویژه در مراحل پیشرفته است، در واقع علائم پیشرفته شامل تونل‌ها در تنه و شیره تراوش‌شده است. در موارد شدید، تاج یا تنه درخت شکسته می‌شود.
4. . توزیع جهانی: سرخرطومی حنایی خرما  به طور جهانی در نواحی استوایی و نیمه‌گرمسیری گسترش یافته است. آفت اصلی نخل نارگیل در جنوب و جنوب‌شرق آسیا، نخل خرما در خاورمیانه، و نخل قناری در اروپا است. این آفت می‌تواند در عرض یک هفته تا 7 کیلومتر پراکنده شود و معمولاً 2-3 نسل در هر سال تولید می‌کند.
5. راه‌های مدیریت یا روش های کنترل سرخرطومی حنایی خرما 
   • درمان با حشره‌کش: در مراحل اولیه حمله امکان درمان وجود دارد. سموم تدخینی یا گازی برای کنترل این آفت پیشنهاد میشود.
   • کنترل بیولوژیک: همزیستی بین سرخرطومی حنایی خرما  و باکتری‌های درون سلولی مانند Nardonella dryophthoridicola که نقشی در تغذیه و سم‌زدایی دارند، ممکن است به مدیریت زیستی کمک کند.
   • پیشگیری: اقدامات سریع برای جلوگیری از آلودگی به دلیل ماهیت کشنده آفت و اهمیت اقتصادی نخل‌ها ضروری است.
6. همزیستی و اهمیت آن: سرخرطومی‌های نخل با باکتری‌های همزیست رابطه‌ای قدیمی دارند که نقش آن‌ها در تغذیه و محافظت از آفت هنوز کاملاً مشخص نشده است.
   • نماتد همزیست با جنس Rhynchophorus:سرخرطومی حنایی خرما R. palmarum ، ناقل اصلی انتقال نماتد (RRN) Bursaphelenchus cocophilus، عامل بیماری حلقه قرمز نخیلات  می باشد. این نماتد، یک نماتد انگلی گیاهی اجباری است که به طور خاص در گونه‌های نخل بیماری ایجاد می‌کند.تاکنون نماتدهای انگلی گیاهی در گونه‌های Rhynchophorus از مناطق آمریکای شمالی، آسیا یا آفریقا گزارش نشده‌اند. اما گسترش سرخرطومی حنایی خرما  به مناطقی که این سرخرطومی و عامل بیماری وجود دارند، احتمال ایجاد تعامل بین سرخرطومی حنایی خرما  و نماتد بیماریزا را افزایش می‌دهد، که ممکن است به تغییر پویایی این همزیستی منجر شود. بنابراین این خطرات باعث صدور فرمان عدم واردات 17 گونه نخل را به ایالات متحده شد تا از انتقال این آفات جلوگیری شود.‏بیماری حلقه قرمز نخل یکی از مهم‌ترین بیماری‌های نخل نارگیل و نخل روغنی در نئوتروپیک است و سالانه 10 تا 15 درصد تلفات ایجاد می‌کند. فرمون اصلی این دو گونه آخر با سرخرطومی حنایی خرما  مشترک است، که ممکن است سرخرطومی حنایی خرما  را به مناطقی که این آفت حضور دارد جذب کرده و آن را به ناقلی بالقوه تبدیل کند. در نهایت، ورود سرخرطومی حنایی خرما  به دنیای جدید چالش‌هایی را در زمینه تعاملات بین‌گونه‌ای و مدیریت آفات ایجاد کرده است.
     
   • بررسی فعل و انفعالات بین گونه‌های مختلف Rhynchophorus (سرخرطومی‌ها) و نماتدهای همزیست
   • انتقال نماتدها و تأثیرات آن‌ها بر میزبان: برخی نماتدها مانند B. cocophilus (RRN) از طریق فعالیت‌هایی مانند تخم‌گذاری به میزبان (مانند نخل‌ها) منتقل می‌شوند. RRN باعث انسداد آوندهای آبی در نخل‌ها شده و درخت را ظرف چند ماه از بین می‌برد. علائم شامل پژمردگی، ریزش نارگیل‌های نابالغ، و تغییر رنگ بافت‌ها است.
   • نماتدهای مرتبط با Rhynchophorus: گونه‌های مختلف نماتد (مانند Acrostichus rhynchophori، Teratorhabditis palmarum، و Caenorhabditis angaria) با سرخرطومی‌ها در ارتباط هستند. این نماتدها از باکتری‌ها تغذیه می‌کنند و از بدن سرخرطومی‌ها (مانند کپسول تناسلی) برای انتقال بهره می‌برند.
     
   • روابط فورتیک و همزیستی: روابط بین نماتدها و سرخرطومی‌ها اغلب ماهیتی فورتیک (انتقال همراه) دارند. برخی از نماتدها مانند Praecocilenchusferrruginophorus، انگل‌های داخلی سرخرطومی‌ها هستند و ممکن است بر تولیدمثل آن‌ها تأثیر منفی بگذارند.
   • تأثیرات تکاملی و بوم‌شناختی: برخی از گونه‌های نماتد (مانند Teratorhabditis synpapillata) نشان‌دهنده تکامل ارتباط‌های تخصصی با سرخرطومی‌ها هستند، اما گاهی به‌صورت مستقل نیز در خاک یافت می‌شوند.
     
   • کنترل بیولوژیکی: از نماتدهای آنتوموپاتوژن (مانند Heterorhabditis و Steinernema) برای کنترل بیولوژیکی سرخرطومی‌ها استفاده شده است، اما این نماتدها به‌طور طبیعی همزیست Rhynchophorus نیستند. این تحقیق نشان می‌دهد که همزیستی نماتدها با سرخرطومی‌ها پیچیده است و تأثیرات آن‌ها بر میزبان و انتقال بین میزبان‌ها نیازمند مطالعه بیشتری است.

دشمنان طبیعی سرخرطومی حنایی خرما

مطالعه‌ بر روی دشمنان طبیعی R. ferrugineus و گونه‌های دیگر به‌ویژه در زیستگاه‌های بومی محدود است. داده‌ها نشان می‌دهند که دشمنان طبیعی شامل گروه‌های متنوعی از نماتدها، باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها و حشرات شکارچی هستند. جزئیات به شرح زیر است:

دشمنان طبیعی شناسایی‌شده:

• نماتدها: گونه‌هایی مانند Praecocilenchus rhaphidiophorus و P. ferruginophorus انگلی لارو و بالغین سرخرطومی حنایی خرما و R. bilineatus هستند. این نماتدها در بافت‌های داخلی سرخرطومی یافت می‌شوند و ممکن است طول عمر میزبان را کاهش دهند. پراکندگی نماتدها به واسطه تخم‌گذاری و مدفوع سرخرطومی‌ها صورت می‌گیرد.

• باکتری‌ها: تنها گزارش مربوط به عفونت ناشی از Pseudomonas aeruginosa است که در آزمایش‌ها موجب مرگ‌ومیر در سرخرطومی قرمز نخل شده است.

• ویروس‌ها: یک ویروس خاص از نوع CPV در کرالا، هند شناسایی شد که تمام مراحل رشد سرخرطومی را آلوده کرده و موجب نقص رشد در بالغین می‌شود. استفاده از ویروس‌ها در برنامه‌های کنترل زیستی، مشابه با باکولوویروس‌ها در آفات مشابه، امکان‌پذیر است.

• قارچ‌ها: قارچ متاریزیوم  Metarhizium anisopliae از گونه‌های دیگر این جنس مانند R. bilineatus جدا شده و توانایی عفونت سرخرطومی‌ها را دارد. این قارچ در محیط می‌تواند تا چندین هفته فعال باقی بماند.

• حشرات شکارچی و پارازیت:
• زنبور Scolia erratica: لاروهای سرخرطومی را فلج کرده و به‌عنوان میزبان تخم‌گذاری می‌کند.
• مگس Sarcophaga fuscicauda: لارو آن از بدن سرخرطومی تغذیه می‌کند.

نکات کلیدی در مورد دشمنان طبیعی سرخرطومی خرما

دشمنان طبیعی شناسایی‌شده عمدتاً ‌پلی فاژ هستند و رفتار چندخواری سرخرطومی‌ها امکان حمله این دشمنان را تسهیل می‌کند. کمبود داده در مناطق بومی این گونه‌ها ممکن است ناشی از نبود مطالعه باشد، نه فقدان واقعی دشمنان طبیعی. هیچ گزارشی از دشمنان طبیعی سرخرطومی حنایی خرما در خاورمیانه وجود ندارد، اما امکان توسعه روش‌های زیستی برای کنترل این آفت وجود دارد. این اطلاعات پایه‌ای برای به‌کارگیری دشمنان طبیعی به‌عنوان عوامل کنترل زیستی فراهم می‌کند، اما تحقیقات بیشتری برای ارزیابی کارایی این روش‌ها لازم است.

فرومون تجمعی سرخرطومی حنایی خرما

مطالعات اولیه نشان دادند که برخی سوسک‌های نر از خانواده Dryophthoridae، فرومون‌های تجمعی تولید می‌کنند که بالغین هر دو جنس را جذب می‌کند. این ویژگی ابتدا در گونه‌هایی مانند سوسک ساقه‌خوار نیشکر و نخل شناسایی شد. فرومون‌های این سوسک‌ها عمدتاً شامل الکل‌های ثانویه 8 تا 10 کربنی هستند که در طبیعت فعال است. فرومون‌های اصلی اغلب شامل ترکیبات شیمیایی چندگانه‌اند. مخلوط‌های راسمیک برای شکار صحرایی استفاده می‌شوند.

افزایش کارایی تله سرخرطومی حنایی خرما

ترکیب فرومون‌ها با بافت میزبان تخمیرشده اثربخشی تله‌ها را تا 8 تا 20 برابر افزایش می‌دهد.برای برخی گونه‌ها، مانند سوسک سرخرطومی حنایی (سرخرطومی حنایی خرما )، اجزای فرعی خاصی شناسایی شده‌اند که کارایی تله‌ها را بیشتر می‌کنند.

فرومون‌های متقابل و اشتراکی:

برخی گونه‌ها از فرومون‌های مشابهی استفاده می‌کنند، مثلاً فرومون «فروژئول» که هم در سرخرطومی حنایی خرما  و هم در گونه‌های دیگر مانند سوسک نخل گینه نو کاربرد دارد. جذب متقابل فرومون در گونه‌های مرتبط با نخل‌ها مشاهده شده و ممکن است برای استفاده بهتر از میزبان موقتی مؤثر باشد. این یافته‌ها نقش فرومون‌ها را در رفتار تجمعی و شکار سوسک‌های خانواده Dryophthoridae برجسته می‌کند و نشان می‌دهد که ترکیبات فرومونی و کاربردهای آن‌ها در مدیریت این آفات اهمیت زیادی دارند.

بررسی اجمالی از روش‌های به دام انداختن سوسک حنایی خرما

از حدود سال 1975، به دام انداختن سوسک بالغ سرخرطومی حنایی خرما  با استفاده از تله‌های طعمه‌گذاری شده برای نظارت و کنترل جمعیت آفت در مزارع نارگیل هند مورد استفاده قرار گرفته است. تحقیقات اولیه توسط آبراهام و کوریان نشان داد که کنده‌های نارگیل آغشته به “تادی” تازه در کرالا موثر بودند. بعدها، ترکیب نارگیل تادی، مخمر، و اسید استیک بیشترین جذب را داشت.

در سال 1993، هالت و همکاران فرمون تجمعی این حشره به نام “فروژینولو یک ترکیب فرعی آن را شناسایی کردند. افزودن مقادیر کم این کتون فرعی باعث افزایش 65 درصدی کارایی تله‌های فرمونی شد. پاسخ حشرات به فرمون در هر دو جنس بعد از جفت‌گیری کاهش یافت. مطالعات نشان داده‌اند که ماده‌ها بیشتر از نرها جذب فرمون می‌شوند که می‌تواند به دلیل نیاز به پراکندگی برای یافتن منابع غذایی یا مکان‌های تخم‌گذاری باشد. ترکیب فرمون تجمعی با طعمه غذایی و اتیل استات، کارایی بیشتری در جذب این آفت دارد. برای به دام انداختن موثر و پایدار، ایجاد هم‌افزایی مناسب میان طعمه و فرمون ضروری است.

پروتکل های به دام انداختن

برای موفقیت در به دام انداختن و نگهداری سرخرطومی خرما (سرخرطومی حنایی خرما )، متغیرهایی مانند طراحی تله، کارایی و طول عمر طعمه فرمونی، نوع طعمه غذایی، تراکم و جای‌گذاری تله‌ها، و کارایی حشره‌کش‌ها اهمیت دارند.

طراحی تله:

تله‌های فرمونی سرخرطومی حنایی خرما  به گونه‌ای طراحی می‌شوند که ورود سرخرطومی آسان باشد و همچنین سرویس‌دهی (تجدید طعمه و حشره‌کش) تسهیل شود. تله‌های سطلی عمودی با سطح خشن برای جذب بیشتر در مزارع خرما و نارگیل مناسب‌اند. استفاده از طعمه غذایی آزادکننده کایرومون (مثل خرما یا نیشکر) به همراه رطوبت و حشره‌کش برای افزایش کارایی توصیه می‌شود. رنگ تله ممکن است بر جذب سرخرطومی تأثیر بگذارد، اما نتایج مطالعات در این مورد متناقض است.

راندمان و طول عمر فرمون:

جذابیت و سرعت انتشار فرمون‌ها عامل کلیدی در موفقیت تله‌گذاری است. فرمون‌های مختلف با ترکیبات گوناگون و فناوری‌های متفاوت تولید شده‌اند. طول عمر فرمون‌ها بسته به شرایط محیطی و نوع تله از چند هفته تا بیش از یک سال متغیر است. استفاده از سایه برای نصب تله‌ها می‌تواند طول عمر فرمون را افزایش دهد.

استانداردسازی مقایسه‌ای بین انواع مختلف فرمون‌ها و دستگاه‌های انتشار هنوز انجام نشده است.

کاربرد عملی:

فرومون‌های تجاری از تولیدکنندگان مختلف استفاده می‌شوند. آزادسازی تدریجی و طولانی‌مدت فرمون‌ها برای افزایش کارایی و کاهش هزینه اهمیت دارد. فرمول‌بندی‌های جدید، مانند استفاده از پلیمرهای زیست‌تخریب‌پذیر، به بهبود عملکرد فرمون‌ها کمک می‌کند.

طعمه غذایی

نقش طعمه غذایی و فرمون‌ها: طعمه‌های غذایی به همراه فرمون‌ها نقش کلیدی در جذب سرخرطومی‌ها  به تله‌های فرمونی ایفا می‌کنند و باعث افزایش کارایی تله‌ها می‌شوند. هم‌افزایی بین فرمون و طعمه غذایی، مؤثرترین عامل برای جلوگیری از هدایت آفات به سمت درختان نخل مجاور است.

اهمیت رطوبت و اتیل استات: رطوبت نسبی (RH) و ترکیبات کایرومونی مانند اتیل استات در افزایش کارایی تله‌ها نقش مهمی دارند. افزودن اتیل استات به تله‌ها جذب سرخرطومی‌ها را تا 2 تا 3 برابر افزایش می‌دهد، اگرچه هزینه بالای آن یک چالش است.

ویژگی‌های مطلوب طعمه غذایی: طعمه غذایی باید ارزان، در دسترس، و دارای قند بالا باشد. نمونه‌هایی از طعمه‌ها شامل خرماهای کم‌کیفیت در خاورمیانه، و براده‌های دمبرگ نارگیل یا نیشکر در هند هستند. اضافه کردن آب به طعمه‌ها و نگه‌داشتن آن‌ها در شرایط مرطوب، تخمیر و آزادسازی کایرومون‌ها را تسهیل می‌کند.

افزایش دوام طعمه‌ها: استفاده از موادی مانند پروپیلن گلیکول برای کاهش تبخیر آب، عمر مفید طعمه‌ها را از 2 هفته به 7 هفته افزایش می‌دهد. این روش باعث افزایش کارایی تله‌ها و کاهش هزینه‌ها می‌شود.

پیشنهادات برای تحقیقات آینده: برای بهبود هم‌افزایی بین فرمون و طعمه‌های غذایی، نیاز به تحقیقات بیشتر در مورد واکنش‌های ترکیبی این دو عامل وجود دارد. این یافته‌ها بر اهمیت طراحی تله‌های مقرون‌به‌صرفه، مرطوب، و کارآمد تأکید می‌کند تا کنترل بهتری بر آفات نخل خرما داشته باشد.

حشره کش در تله ها

برای جلوگیری از فرار سرخرطومی‌های بالغ که وارد تله فرمونی سرخرطومی حنایی خرما (سرخرطومی حنایی خرما ) می‌شوند، می‌توان از روش‌های مختلفی استفاده کرد. این روش‌ها شامل بی‌حرکت کردن یا کشتن سرخرطومی‌ها با حشره‌کش مخلوط با طعمه، یا جلوگیری مکانیکی از فرار (مانند استفاده از تله‌های قیفی) است.

تله‌های سطلی به عنوان مناسب‌ترین تله‌های فرمونی برای سرخرطومی حنایی خرما  شناخته شده‌اند و معمولاً از حشره‌کش‌ها برای کشتن و نگهداری سرخرطومی‌های به دام افتاده استفاده می‌شود.در عربستان سعودی، آزمایش‌ها نشان دادند که دلتامترین کمترین اثر دافعه را در مقایسه با کوینالفوس (که دافعه بیشتری داشت) دارد.در هند، کربوفوران و کارباریل به عنوان حشره‌کش‌های مناسب برای تله‌های فرمونی سرخرطومی حنایی خرما  تأیید شدند.همچنین، از صابون‌ها/مواد شوینده برای کشتن و نگهداری سرخرطومی‌ها در تله‌های سطلی استفاده شده است. در انتخاب حشره‌کش یا مواد شوینده، باید دقت شود که این مواد با بوی طعمه یا فرمون‌ها تداخل نداشته باشند، زیرا این موضوع می‌تواند کارایی تله را کاهش دهد.

قرار دادن تله

برای به حداکثر رساندن طول عمر فریب در تله‌های فرمونی سوسک سرخرطومی حنایی (سرخرطومی حنایی خرما )، نصب تله‌ها در سایه ضروری است. همچنین، باید از نصب تله‌ها روی نخل‌های کمتر از ۲۰ سال یا روی گونه‌های حساس مانند خودداری شود.

ارتفاع نصب تله‌ها:

در هند (گوا)، نصب تله‌ها در ارتفاع ۱ متری از زمین، نرخ به دام انداختن بیشتری داشته است . در کشورهای اسرائیل، امارات و اسپانیا، تله‌ها اغلب در سطح زمین قرار می‌گیرند، اما نصب آن‌ها در ارتفاع کمر روی تنه درختان برای نگهداری و سرویس‌دهی راحت‌تر است. در کرالا، هند، نصب تله‌ها در ارتفاع ۱.۵ متری در برنامه‌های IPM مبتنی بر فرمون مؤثرتر بود.

موقعیت تله‌ها:

تله‌های نصب‌شده در وسط مزارع نارگیل، نسبت به تله‌های حاشیه‌ای، کمتر سوسک‌ها را جذب کردند.

کارآیی تله‌گذاری:

به دلیل پراکندگی مزارع نارگیل، تله‌گذاری انبوه مبتنی بر همکاری جامعه‌ای نسبت به روش‌های تک‌مزرعه‌ای مؤثرتر است .

تراکم به دام انداختن

در ابتدا، تراکم به دام انداختن یک تله در هکتار و یک تله در هکتار را در برنامه های تله انبوه و نظارت به ترتیب توصیه کرد. با این حال، به دام انداختن انبوه بزرگسالان سرخرطومی حنایی خرما  در برنامه‌های سرخرطومی حنایی خرما -IPM مبتنی بر فرمون در تراکم‌های مختلف از تله‌گیری با تراکم بالا 10 تله در هکتار از مزارع خرما در اسرائیل تا 1.5 تله در هکتار در مزارع خرما در منطقه الحسا اجرا شده است. در عربستان سعودی این گزارش ها همچنین نشان می دهد که نظارت بر سرخرطومی حنایی خرما  به ترتیب در یک تله در هکتار و یک تله در هر 100 هکتار در اسرائیل و عربستان سعودی انجام شده است. در مزارع خرمای مصر، سرخرطومی حنایی خرما  به طور موثر در تراکم تله 0.5 تله در هکتار به دام افتاد.  در مزارع نارگیل در گوا، آزمایش تراکم تله فرمون سرخرطومی حنایی خرما  هند برای برنامه‌های به دام انداختن انبوه نشان داد که تراکم تله یک تله در هکتار کافی است. با این حال، صید سرخرطومی با افزایش تراکم به دو تله در هکتار دو برابر شد. اخیراً Jayanth و همکاران. (2007) مدیریت موفقیت آمیز سرخرطومی حنایی خرما  را در برنامه های سطح منطقه با تنظیم تله های فرمون در 2.5 تله در هکتار گزارش کرد. روچات (2006) توصیه کرد که تله‌های فرمونی سرخرطومی حنایی خرما  باید از مناطقی که خطر آلودگی بالایی دارند به دلیل ویژگی‌های نخل یا فقط در چگالی کم جدا شوند. سیستم کشاورزی درگیر، شدت آفت، جذابیت طعمه و منابع موجود برای سرویس دهی به تله ها ممکن است بر تراکم تله تأثیر بگذارد. در مزرعه خرما در الحسا، عربستان سعودی، با کمتر از 1 درصد آلودگی، یک تله در هکتار برای به دام انداختن انبوه آفت کافی بود. با این حال، در مزارع با بیش از 1٪ آلودگی، 10 تله در هکتار بهترین و به طور قابل توجهی برتر شکار سرخرطومی را در مقایسه با سایر تراکم های تله گذاری آزمایش شده (یعنی 1، 2، 4 و 7 تله در هکتار) ثبت کردند.

نظارت، به دام انداختن انبوه سرخرطومی حنایی خرما  و اعتبار سنجی برنامه های سرخرطومی حنایی خرما -IPM مبتنی بر فرمون

نظارت و کنترل:

استفاده از تله‌های فرمونی طعمه‌دار مواد غذایی برای نظارت بر جمعیت سرخرطومی بالغ و ارائه هشدارهای اولیه ضروری است. ترکیب داده‌های تله‌ها با سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای تحلیل گسترش آفت و تصمیم‌گیری کارآمد توصیه می‌شود.

مزایا و چالش‌های تله‌های فرمونی:

این تله‌ها معمولاً سرخرطومی ‌های نر بیشتری نسبت به ماده‌ها جذب می‌کنند، که در مدیریت جمعیت آفت مؤثر است. نگرانی‌هایی درباره احتمال افزایش آلودگی در اطراف تله‌ها وجود دارد، که نیازمند بررسی دقیق و استفاده از روش‌های تکمیلی نظیر اسپری حشره‌کش‌هاست. تله‌های فرمونی به کاهش جمعیت ماده‌های بارور و تخم‌گذار کمک می‌کنند.

استراتژی‌های مدیریت منطقه‌ای:

برنامه‌های مدیریت یکپارچه آفات (IPM) در سطح منطقه نیازمند سرمایه‌گذاری بلندمدت هستند و باید در سطوح پایین آلودگی (زیر 1٪) آغاز شوند.

طرح‌های نمونه‌برداری متوالی برای ارزیابی دقیق آلودگی و تصمیم‌گیری در مورد اجرای اقدامات مدیریتی پیشنهاد شده‌اند.در مناطق آلوده‌تر، برنامه IPM نیازمند تقویت و بهبود است.

مطالعات و تجربیات موفق:

در عربستان سعودی و سایر کشورها، برنامه‌های مبتنی بر فرمون در مزارع بزرگ نخل خرما و نارگیل اجرا شده و نتایج مثبتی در کاهش جمعیت آفت نشان داده‌اند. آستانه عملیاتی معمولاً کمتر از 1٪ آلودگی نخل‌ها تعریف شده است، و در صورت عبور از این حد، برنامه‌های مدیریتی باید تقویت شوند.

اقدامات پیشگیرانه و تحقیقات آینده:

استفاده از مواد دافع شیمیایی و درک بهتر مکانیسم‌های جذب فرمونی برای کاهش خطر آلودگی در نزدیکی تله‌ها توصیه می‌شود. توسعه استراتژی‌های فشار-کشش برای مدیریت مؤثر آفت در دست بررسی است. به طور کلی، مدیریت موفق سرخرطومی حنایی خرما  مستلزم نظارت دقیق، استفاده از ابزارهای نوین مانند GIS، و اجرای برنامه‌های منطقه‌ای با طراحی علمی است.

در شرایط اقتصادی و اجتماعی خاص عربستان سعودی و بخش‌های دیگر خاورمیانه، نخلستان‌های خرما اغلب رها می‌شوند و به کانون تکثیر سرخرطومی حنایی (سرخرطومی حنایی خرما ) تبدیل می‌شوند. این مسئله منجر به افزایش تعداد سرخرطومی‌های بالغ در تله‌های فرمونی می‌شود. مدیریت صحیح و پاکسازی نخلستان‌های متروکه می‌تواند با حذف مکان‌های تکثیر این آفت، به کاهش شیوع آن در سطح منطقه کمک کند.

نقش آبیاری: شیوه‌های آبیاری، به ویژه آبیاری غرقابی، شرایط مناسبی برای تخم‌گذاری و گسترش سرخرطومی حنایی خرما  فراهم می‌کنند. تحقیقات نشان داده‌اند که در سیستم آبیاری غرقابی، 89٪ از درختان آلوده شناسایی شده‌اند، که نشان‌دهنده تأثیر مهم مدیریت آبیاری و رطوبت خاک بر شیوع این آفت است.

مدیریت فرهنگی و شیمیایی:

مدیریت فرهنگی: شامل حذف شاخه‌های آلوده و استفاده از خاک مخلوط با آفت‌کش یا گچ برای جلوگیری از ورود سرخرطومی حنایی خرما  است.

استفاده از آفت‌کش‌ها: ترکیباتی مانند کلرپیریفوس، و تریکلورفون برای پیشگیری یا درمان آلودگی استفاده می‌شوند. در صورت آلودگی، زخم‌ها تمیز و با آفت‌کش‌ها پر شده و مهروموم می‌شوند.

روش درمان با ماسه: در مناطق با رطوبت بالا، ساقه‌های عمیقاً آسیب‌دیده با ماسه مرطوب مخلوط با آفت‌کش پر و با ورقه پلی‌اتیلن پوشانده می‌شوند تا رطوبت حفظ شود. این روش در استان شرقی عربستان با موفقیت اجرا شده است. این اقدامات نشان‌دهنده اهمیت مدیریت یکپارچه برای کنترل و کاهش شیوع سرخرطومی حنایی خرما  در نخلستان‌های خرما است.

استراتژی های مدیریتی علیه سوسک سرخرطومی حنایی خرما:

شامل مجموعه‌ای از اقدامات پیشگیرانه و درمانی است که در دسته‌های مختلف تقسیم می‌شود:

1. کنترل شیمیایی و بیولوژیکی
   • درمان‌های پیشگیرانه: حداقل هشت درمان در هر فصل توصیه شده است. پنج ماده فعال شامل آبامکتین، کلرپیریفوس، ایمیداکلوپرید، فسمتان، و تیامتوکسام است.
   • نماتود بیماری‌زا: استفاده از نماتود Steinernema carpocapsae، به‌ویژه در فرمول کیتوزان، بسیار مؤثر بوده است.

2. تکنیک‌های کاربردی برای درمان نخل‌های بلند، از خطوط لوله پلی‌اتیلنی ۴ میلی‌متری با میکرو اسپری‌کننده‌هایی استفاده می‌شود که از طریق پمپ‌های قابل حمل آفت‌کش‌ها را به ارتفاعات منتقل می‌کنند.

3. مدیریت هرس هرس در زمستان، زمانی که فعالیت سوسک‌ها کاهش می‌یابد، بهترین زمان است. زخم‌های ناشی از هرس یا سایر آسیب‌ها باید بلافاصله با حشره‌کش‌ها پوشانده شوند.

4. بهداشت و ضدعفونی نخل‌ها روش “جراحی درختکاری” برای ضدعفونی مکانیکی نخل‌های آلوده، به‌ویژه نخل‌های تاریخی، استفاده می‌شود. در صورتی که بافت‌های داخلی آسیب ندیده باشند، امکان بهبود نخل وجود دارد.

5. آموزش و نظارت آموزش باغبانان و تکنسین‌ها برای تشخیص زودهنگام آلودگی‌ها ضروری است. دوره‌های آموزشی توسط ادارات کشاورزی محلی برگزار می‌شود.

6. مدیریت و جابجایی نخل‌ها تمامی نخل‌های جدید باید دارای پاسپورت اتحادیه اروپا باشند تا مطابقت با مقررات تولید و جابجایی گیاهان تضمین شود.

7. به دام انداختن و کنترل جمعیت نصب تله‌ها تنها تحت نظارت مستقیم انجام می‌شود. در مناطق غیرآلوده، استفاده نامناسب از تله‌ها می‌تواند باعث جذب آفات و گسترش آلودگی شود.

8. حذف و انهدام نخل‌های آلوده نخل‌های آلوده باید قطع و در محل‌های مشخص خرد شوند. سوزاندن به دلیل ناکارآمدی و عدم تضمین نابودی کامل سوسک‌ها توصیه نمی‌شود. این استراتژی ترکیبی از اقدامات پیشگیرانه، درمانی، و مدیریتی است که با هدف کنترل و کاهش گسترش آلودگی سوسک سرخرطومی قرمز طراحی شده است.

10. قرنطینه گیاهی  علاوه بر پروتکل‌های قرنطینه پیش از خروج و پس از ورود، توسعه روش قرنطینه‌ای برای ضدعفونی کردن نخل‌ها، چه شیمیایی و چه فیزیکی، خطرات بسیار زیادی را کاهش می‌دهد. حرکت کف دست در حال حاضر در سراسر جهان تحمیل شده است.
11. مقاومت و دفاع القایی گیاه  هر دو مکانیسم دفاعی آنتی بیوتیکی و آنتی زنوتیکی در برخی از گونه های نخل شناسایی شده است. تحقیقات بیشتری برای روشن شدن اساس چنین مکانیسم‌هایی مورد نیاز است و مطالعات بر روی دفاع القایی می‌تواند به رویکردهای جدیدی برای مدیریت سرخرطومی منجر شود.
12.  توسعه آفت‌کش‌های زیستی: ویروس‌ها، باکتری‌ها، قارچ‌ها و نماتدهای بیماری‌زای حشره‌زا می‌توانند به صورت انبوه تولید و برای کنترل آفات مشابه آفت‌کش‌های شیمیایی استفاده شوند. این عوامل با اصطلاح کلی “آفت‌کش زیستی” شناخته می‌شوند. این عوامل معمولاً به صورت مکرر استفاده می‌شوند و برخلاف عوامل کلاسیک کنترل زیستی (مانند پارازیتوئیدها)، به طور دائمی در محیط باقی نمی‌مانند.
    آفت‌کش‌های زیستی از رشد سریعی در بازار جهانی برخوردار بوده‌اند. در سال 1990 فروش جهانی این محصولات 120 میلیون دلار بود که 90 درصد آن به Bacillus thuringiensis (Bt) اختصاص داشت. قارچ‌هایی مانند M. flavoviride و نماتدهایی از خانواده‌های Steinernematidae و Heterorhabditidae در کنترل آفات مختلف، از جمله ملخ‌ها و سرخرطوم‌ها، نتایج موفقیت‌آمیزی داشته‌اند. با این حال، تأثیر این عوامل در مزارع واقعی همچنان محدود است و نیاز به تحقیقات بیشتری دارد.در نهایت، استراتژی‌های IPM می‌توانند به کنترل مؤثر و پایدار شپشک خرما قرمز با کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی کمک کنند.
    
13. کنترل شیمیایی: اگرچه آفت کش های بسیار مؤثری وجود دارد، مشکلات زیادی در ارتباط با تحویل محصول به هدف (لاروهای تونل زنی در کف دست) وجود دارد. و به مشخصات اکوتوکسیکولوژیکی این بیوسیدها. محصولات جدید سازگار با محیط زیست به فوریت مورد نیاز هستند و روش های کاربردی جایگزین (مانند تزریق تنه) یا مکانیسم های جذب (به عنوان محصولات سیستمیک) باید بیشتر مورد بررسی قرار گیرند.

تحقیقات آینده

در سال‌های اخیر، مقالات علمی زیادی در مورد جنبه‌های مختلف زیست‌شناسی و کنترل سرخرطومی حنایی خرما منتشر شده است و تحقیقات ابزارهای مهمی برای بهبود مدیریت آن ارائه داده‌اند.  تشخیص زودهنگام همانطور که قبلا ذکر شد، یک مشکل مهم مرتبط با سوسک سرخرطومی حنایی دشواری تشخیص زودهنگام است. از آنجایی که نخل‌هایی که اخیراً آلوده شده‌اند را می‌توان به آسانی به‌عنوان عاری از آفت اشتباه گرفت، جابه‌جایی ناخواسته گیاهان آلوده رایج بوده و به توزیع کنونی این آفت کمک زیادی کرده است. گروه های مختلف بر توسعه حسگرهای صوتی برای تشخیص زودهنگام تمرکز کرده اند. با این حال، میزان استفاده از حسگرهای توسعه یافته تا کنون در عمل نامشخص است. سایر تکنیک‌های تشخیص، از جمله ابزارهای مولکولی، باید مورد بررسی قرار گیرند.