شب پره مینوز گوجه فرنگی که با نام علمی Tuta absoluta Meyrick شناخته می شود که آفت اصلی و تهدید کننده برای گیاه گوجه فرنگی در سراسر جهان می باشد. شناخت کامل این آفت، میزبان آن، مورفولوژی و خسارت ناشی از این آفت برای مدیریت موثر مینوز گوجه فرنگی برای پیدا کردن موثرترین روش مبارزه بسیار مهم است. 

در این مقاله از زیست بانی پایا قصد داریم روش ردیابی مینوز گوجه فرنگی و کنترل بیولوژیک آن را به طور کامل شرح دهیم. 

مقدمه 

گوجه فرنگی از محصولات جالیزی و صیفی جات است که بیش از ده ‌ها عامل خسارت زا شامل آفات، عوامل بیمارگر، علف‌های هرز به آن آسیب می‌رساند. یکی از آفات کلیدی این گیاه شب پره مینوز گوجه فرنگی است. شب پره مینوز گوجه فرنگی که به «توتا» معروف است به نام های شب پره مینوز برگ گوجه فرنگی، شب پره امریکای جنوبی گوجه فرنگی و بید گوجه فرنگی نیز شناخته می شود. این حشره به عنوان اصلی ترین آفت این محصول مشخص می شود و در برنامه‌های مدیریت آفات مورد توجه ویژه قرار می گیرد.

گوجه فرنگی از محصولات استراتژیک در صنعت کشاورزی است. گوجه فرنگی به صورت خام و تازه ، رب و کنسرو مصرف بالایی دارد. از این رو حفاظت از این محصول در برابر علف هرز، بیماری ها و حشرات آفت به خصوص شب پره مینوز حیاتی است. با آفت مینوز برگ گوجه فرنگی به روش های مختلفی مبارزه می شود، اما باید دید که کدام روش ارزان ترین و موثرترین راه کنترل این آفت است. در سال های اخیر، مبارزه بیولوژیک شب پره مینوز گوجه فرنگی به بخش مهمی از اقدامات و عملیات کشاورزی تبدیل شده است. در این مقاله از زیست بانی پایا قصد داریم مینوز برگ گوجه فرنگی را به طور کامل معرفی کنیم، شکل شناسی، مراحل رشد و نمو و نحوه خسارت آن را توضیح دهیم. از کنترل بیولوژیک این آفت، به عنوان موثرترین روش مبارزه بگوییم و به انواع روش های ردیابی، تله گذاری با جلب کننده های فرمونی، انواع تله های فرمونی، و دستورالعمل های استفاده از تله ها اشاره کنیم. 

همانطور که گفتیم شب پره مینوز گوجه فرنگی یک آفت نوظهور است که در گلخانه‌ها و مزارع باز باعث تهدید این محصول می‌شود.

شب پره مینوز یک آفت جهانی است که در هر شرایط آب و هوایی به ویژه در شرایط محیطی مناسب به راحتی تکثیر و گسترش یافته و خسارت بالایی به محصول گوجه فرنگی وارد می‌کند.

معرفی شب پره مینوز گوجه فرنگی 

در این بخش شبپره مینوز گوجه فرنگی یا به اصطلاح رایج، توتا، از نظر شکل شناسی، زیست شناسی، گیاهان میزبان، نحوه خسارت همچنین روش‌های ردیابی و کنترل بیولوژیک این آفت بررسی کنیم.

مینوز گوجه فرنگی با نام علمی Tuta absuluta از خانواده Gelechioidae است. شبپره مینوز گوجه‌فرنگی  یک آفت مهم در گوجه‌فرنگی است که در سال ۱۹۸۰ برای اولین بار در کشورهای پرو و شیلی شناسایی شد. این آفت به تدریج گسترش یافته و در حال حاضر در بیشتر نقاط جهان، از جمله قاره‌های آفریقا، آسیا، اروپا و آمریکای شمالی، وجود دارد. دامنه و سرعت انتشار این آفت بسیار گسترده است، اما یکی از راه های انتشار این آفت مبادلات وسیع بین المللی میوه گوجه فرنگی است. گسترش شگفت آور این حشره به نواحی دوردست تقریبا بطور انحصاری از طریق میوه های آلوده انجام می شود. در حالی که حشره بالغ با پرواز از یک مزرعه به مزرعه دیگر به راحتی باعث گسترش آلودگی می شود. 

همانطور که گفتیم مینوز گوجه فرنگی در شرایط آب و هوایی مساعد، استقرار سریع دارد و به وفور تکثیر میشود. ورود این آفت به منطقه خاورمیانه و مزارع گوجه فرنگی در ایران نیز فراوان است. در حال حاضر بخش های گسترده ای از مزارع و گلخانه های گوجه فرنگی در شمال غرب، غرب و جنوب کشور به این آفت آلوده شده اند. ازاینرو مبارزه با مینوز گوجه فرنگی به یک ضرورت تبدیل شده است. 

میزبان شب پره مینوز گوجه فرنگی 

عمده میزبان توتا بجز گوجه فرنگی، سیب زمینی و بادمجان هستند. فلفل قرمز، انواع فلفل رنگی، تاتوره، توتون، لوبیا و سایر گیاهان زراعی صیفی جات نیز میزان خوبی برای این آفت هستند. مینوز گوجه فرنگی وقتی در یک منطقه جدید شیوع پیدا می کند ممکن است گیاهان دیگر را به عنوان میزبان انتخاب کنند. توانایی استفاده از گیاهان جایگزین به عنوان میزبان ثانویه، اجازه استمرار حضور آفت را در زیستگاه های متعدد، در غیاب گیاه زراعی گوجه فرنگی، فراهم می سازد. 

نکته قابل توجهی که در مورد میزبانی آفت مینوز گوجه فرنگی وجود دارد این است که این حشره قادر است تمام مراحل رشدی خود یعنی از مرحله تخم تا حشره کامل را روی سیب زمینی که می تواند جایگزین ثانویه باشد، بگذراند، اما در گیاه توتون این حشره در مراحل سن 1 و 2 لاروی متوقف می شود. 

شکل شناسی شب پره مینوز گوجه فرنگی 

شبپره مینوز گوجه‌فرنگی دارای شکل شناسی خاصی است.این آفت، حشره کوچکی  با طول بدن آن بین 5 تا 8 میلیمتر است. بال‌های جلویی شب پره مینوز گوجه‌فرنگی دارای لکه های تیره‌ای هستند و در بال‌های عقبی نیز مشاهده می‌شود. رنگ بدن این آفت می‌تواند متفاوت باشد و در نواحی مختلف، از جمله قاره‌های مختلف، متفاوت است.

خسارت شبپره مینوز گوجه‌فرنگی می‌تواند به شدت مخرب باشد. لاروها و حشرات بالغ از طریق تغذیه برگ‌ها، ساقه‌ها و میوه‌های گوجه‌فرنگی، باعث ایجاد آسیب و خسارت به گیاه می‌شوند. این حشرات با تغذیه از بافت مزوفیل، باعث ایجاد دالان های نامنظم و ضعف گیاه، ریزش میوه‌ها، سیاه شدن میوه‌ها و حتی خرابی کامل محصول می‌شوند. همچنین، شب پره مینوز گوجه‌فرنگی می‌تواند باعث تهاجم عوامل بیماریزای به گیاه بشود.

مشخصات شب پره مینوز گوجه فرنگی

شب پره مینوز گوجه‌فرنگی دارای چهار مرحله رشد و نمو متفاوت است. این مراحل عبارتند از تخم، لارو، شفیره و حشره بالغ. تخم‌های شبپره روی برگ‌ها، ساقه‌ها و میوه‌های گوجه‌فرنگی تخم‌ریزی می‌شوند. پس از گذشت حدود ۳ تا ۵ روز، لاروها خارج می‌شوند (دوره لاروی 13-15 روز) و به صورت 4 سن لاروی از میوه و برگ ها تغذیه می‌کنند. در انتها، لاروها به شکل شفیره تبدیل می‌شوند و پس از گذراندن دوره شفیرگی، به حشره بالغ تبدیل می‌شوند. این حشرات بالغ مجدداً به تخمریزی می‌پردازند و چرخه زندگی آنها ادامه می‌یابد.

مراحل رشد شب پره مینوز گوجه فرنگی به شرح زیر است:

تخم 

تخم ها با طول 0.36 و عرض 0.22 میلی متر بیضی یا استوانه ای شکل هستند. ابتدا به رنگ سفید مایل به کرم دیده می شوند و به تدریج به رنگ زرد و رفته رفته، زرد مایل به نارنجی تغییر رنگ می دهند. هنگام تفریخ تیره رنگ شده و تمامی کپسول سر لارو از طریق پوسته تخم قابل مشاهده است. 

تخم ها به صورت انفرادی  (به ندرت گروهی) غالبا در زیر برگ های  میزبان گذاشته می شوند.

لارو

دومین مرحله رشد مینوز گوجه فرنگی، مرحله لارو نامیده می شود. وقتی لارو از تخم بیرون می آید (0.9-7.5 میلیمتر)، روی پیش قفسه سینه، نوار مورب تیره رنگی وجود دارد که در قسمت میانی به صورت منقطع دیده می شود. آنها چهار سن لاروی در سایزهای مختلف دارند که براحتی از روی قطر کپسول سر قابل تشخیص هستند. 

لاروها از نمای پشتی شکم صاف با سر سیاهرنگ و رنگ آنها در طول رشد از سفید متمایل به کرم و از سن دوم تا چهارم لاروی برنگ سبز تیره به خاکستری تغییر رنگ می دهند. در سن آخر، لارو صورتی رنگ است. لاروها پس از تفریخ وارد بافت گیاه شده، درون برگ، ساقه، گلها و میوه های در حال رشد نفوذ می کنند. هر چه سن لاروها بالاتر باشد، دالان ها بیشتر می شود و حتی ممکن است کل برگ از بین برود. 

شفیره 

شفیره های تازه تشکیل شده، سبز رنگ هستند اما به هنگام بلوغ به رنگ قهوه ای تیره تغییر می یابند (دوره شفیرگی 9-11 روز) وممکن است در خاك یا روی برگ و یا درون تونل تغذیه در ساقه تشکیل شود. شفیرهای نر و ماده از روی وزن و اندازه آنها قابل تشخیص هستند. وزن شفیره های حشرات نر، سبکتر از شفیره حشرات ماده هستند و که به تبع، وزن کمتری هم دارند. 

 

حشره کامل 

حشره کامل توتا با بال‌های بسته نزدیک به 5 تا 8 میلیمتر طول دارد. وقتی بال‌های خود را باز می‌کند به حدود ۱۰ میلیمتر می‌رسد. پالپ‌های لب پایین بلند و به شکل کمانی و رو به بالاست. این حشره دارای شاخک‌های بلند، نخی و نازک  Filiform هستند.

حشرات نر و ماده شبپره مینوز گوجه فرنگی در شکل ظاهری کمی متفاوت هستند و از این رو ظاهر آنها قابل تشخیص می‌باشد.

اگر بخواهیم به دو مورد از تفاوت کلی حشره نر و ماده شبپره مینوز گوجه فرنگی اشاره کنیم باید گفت شکم شبپره‌های نر باریکتر و در قسمت عقبی نوک تیزتر است. در حالی که حشره ماده شکم پهن تر و حجیم تری است.  حشرات نر معمولا از حشرات ماده تیره تر دیده می شوند . 

رفتار آفت شب پره مینوز گوجه فرنگی چگونه است؟

اطلاع از رفتار شبپره مینوز گوجه فرنگی به کنترل و مدیریت بهتر این آفت کمک می کند. با شناخت رفتار مینوز گوجه فرنگی، کشاورز بهتر می داند که از کدام روش مبارزه استفاده کند. در زیر به برخی از رفتار مینوز اشاره می شود.

جمعیت مینوز گوجه فرنگی با نسبت جنسی نر به ماده در مزرعه متفاوت است. معمولا حشرات نرعمر طولانی تر دارند. هر دو جنس، چندین بار با یکدیگر جفت گیری می کنند. اولین جفت گیری یک روز بعد از ظاهر شدن حشرات کامل انجام می شود.

لاروها معمولا صبح از تخم خارج می شوند. در مطالعات آزمایشگاهی، بیش از 96 درصد از تخم توتا در بین ساعت 6 تا 9 صبح تفریخ می شوند. بعد از تفریخ، لاروها به درون بافت گیاه نفوذ می کنند و شروع به تغذیه می کنند. لاروها در سنین بزرگتر به خاطر گرمای بیش از حد، تمام شدن غذا و پر شدن تونل با فضولات لارو از دالان بیرون می آیند و به بخش های دیگر روانه می شوند. 

حشرات کامل توتا در طلوع و غروب آفتاب بسیار فعالند و در طول روز در بین برگ های گیاه میزبان استراحت می کنند. جفت گیری معمولا روز بعد از ظاهر شدن حشرات کامل و معمولا به هنگام سپیده دم انجام می شود. 

طبق مطالعات انجام شده دیده شده است که بیشترین تعداد حشرات نر در فاصله زمانی ساعت 7 تا 11 صبح در تله های فرمونی شکار شده اند. این نشان می دهد که نرها در این ساعت در جستجوی ماده ها هستند. 

حشره ماده در طول زندگی خود تا 300 عدد تخم گذاشته  و غالبا تخم های خود را در زیر برگ ها قرار دهد اما ممکن است روی دیگر قسمت گیاه مانند ساقه ها، گل ها، و در زیر کاسبرگ های میوه های سبز وغیره، نیز تخم ریزی می کند. این آفت 10-12 نسل در سال تولید میکند.

علائم خسارت شب پره مینوز گوجه فرنگی 

 

نشانه‌های آفت توتا (Tuta absoluta) که در گیاهان گوجه فرنگی مشاهده می‌شوند عبارتند از:

• ایجاد دالان و حفره درونی روی کل گیاه، شامل میوه، نقاط رشد، گلها، برگها و ساقه‌ها.
• شکل غیرطبیعی و یا کاهش حجم میوه.
• ایجاد حفره روی میوه که با چشم دیده می شود.
• ریزش میوه و سقوط زودرس گلها
• خورده شدن گلها و برگها.
• رشد برگها در اشکال یا شکل‌های غیرطبیعی یا حفظ شکل خمیده یا پیچیده.
• از بین رفتن کل گیاه.

این نشانه‌ها می‌توانند به تشخیص آفت توتا در محصول گوجه فرنگی کمک کنند. لازم به ذکر است که توتا آبسلوتا یک حشره آفت بسیار مخرب است که در گیاهان گوجه فرنگی و میوه‌های آن تلفات جدی ایجاد می‌کند. برای شناسایی و کنترل آفت توتا، نظارت منظم بر محصول بسیار ضروری است.

روش های ردیابی آفت 

ردیابی مینوز گوجه فرنگی برای اعمال بهترین روش مباره و کنترل این آفت بسیار مهم است. در این بخش روش های ردیابی آفت و نحوه انجام عملیات ردیابی آفت شب پره مینوز گوجه فرنگی شرح داده می شود. 

انواع ردیابی شب پره مینوز گوجه فرنگی شامل زیر هستند:

• ردیابی کشفی (Detection survey)
• ردیابی تعیین حدود (Delimiting survey)
• مانیتورینگ یا دیده بانی (monitoring survey)

در ادامه به شرح مختصری در مورد هر یک از انواع ردیابی مینوز گوجه فرنگی می پردازیم.

ردیابی کشفی برای تعیین وجود یک آفت در یک ناحیه مشخص که اطلاعی از وضعیت آفت در آن وجود ندارد، انجام می شود. تشخیص وجود توتا در یک ناحیه با روش ردیابی کشفی و به وسیله تله ها و تجهیزات به صورت زیر است:

1. بوته ها برای وجود آفت و خسارت آن، بررسی شوند.
2. مناطقی که در معرض خطر بالا حضور توتا هستند، بیشتر مورد توجه قرار می گیرد. 

ردیابی تعیین حدود نیز پس از کشف اولیه برای مشخص کردن مرزهای ناحیه آلوده به آفت انجام می شود. این نوع ردیابی در مکان های با وسعت کمتر مانند گلخانه ها انجام می شود. با این روش وسعت کامل آلودگی تعیین می گردد. 

ردیابی مانیتورینگ یا دیده بانی برای تعیین میزان موفقیت روش های کنترل یا کاهش آفت، انجام می شود.

تکنیک ها و ابزار ردیابی

برای ردیابی آفت مینوز گوجه فرنگی اغلب از ابزار و روش های معمول زیر استفاده می شود: 

• بازرسی چشمی مزارع گوجه فرنگی
• تله گذاری با جلب کننده فرمونی
• استفاده از تله های نوری

در بازرسی عینی از مزارع گوجه فرنگی، توزیع آفت توتا درون بوته با چشم بررسی می شود. بیشترین خسارت در بخش های بالایی و میانی گیاه مشاهده شده است. از اینرو در بررسی بوته ها، بیشتر روی این قسمت ها تمرکز شود. 

باید تمامی قسمت های هوایی گیاه میزبان، به خصوص بخش های بالایی گیاه را برررسی کند. تخم های این آفت، به صورت جداگانه، روی این قسمت قرار داده می شوند. برای پیدا کردن لارو توتا نیز باید دالان درون بافت گیاهی دیده شود. همچنین وجود فضولات به خصوص روی میوه و کانال های مارپیچ نیز حاکی از وجود لارو این آفت است. 

شفیره ها نیز بیشتر روی بافت برگ، درون خاک، یا در تونل تغذیه یافت می شوند. نظر به اینکه حشرات کامل توتا در طول روز، لابلای گیاه میزبان باقی می مانند، و در زمان طلوع و غروب آفتاب فعالند، بنابراین، با تکان دادن گیاهان به هدف تحریک حشرات کامل به پرواز، ابزار مناسبی برای کشف آلودگی های جدید در گلخانه و مزارع است.

تله گذاری با جلب کننده های فرمونی 

تله گذاری با جلب کننده ای فرمونی یک تکنیک رایج در حشره شناسی برای پایش و کنترل آفات حشرات است. در مورد مینوز گوجه فرنگی (Tuta absoluta)، تله های فرمونی نقش حیاتی در بررسی پویایی جمعیت این آفت مخرب دارند. این تله‌ها با استفاده از فرمون‌های جنسی آزاد شده توسط پروانه‌های ماده، پروانه‌های نر را جذب و شکار می‌کنند و اطلاعات ارزشمندی در مورد حضور و فراوانی آن‌ها در یک منطقه ارائه می‌دهند. 

تله های فرمونی با بهره برداری از سیستم ارتباط شیمیایی حشرات، به ویژه فرمون های جنسی که توسط پروانه های ماده برای جذب نرها برای جفت گیری استفاده می شود، کار می کنند. ترکیب tetradecaterin-1-yl acetat به عنوان عمده فرمون جنسی سنتتیک حشره ماده توتا تشخیص داده شده است. 

این فرمون‌ها در تله‌هایی که بطور استراتژیک در مزرعه یا محیط‌های گلخانه‌ای که گیاهان گوجه‌فرنگی در آن رشد می‌کنند، قرار می‌گیرند. لورها که از تله‌ها ساطع می‌شوند، بوی شب پره ماده را تقلید می‌کنند و عملاً پروانه‌های نر را در فاصله‌ای مشخص جذب می‌کنند.

هنگامی که پروانه های نر توسط تله های فرمونی اغوا می شوند، وارد تله می شوند و به دام می افتند. سپس می توان این پروانه های صید شده را شمارش کرد و داده های ارزشمندی در مورد تراکم جمعیت، الگوهای فعالیت و توزیع مینوز گوجه فرنگی ارائه کرد. این اطلاعات برای ارزیابی شدت آلودگی و تصمیم گیری آگاهانه در مورد استراتژی های مدیریت آفات بسیار مهم است

برای ردیابی و پایش مینوز گوجه فرنگی از انواع تله های فرمونی زیر استفاده می شود:

• تله های تشتی
• تله های دلتا
• تله های مک فیل
• تله های سلطی
• تله های نوری

در ادامه به نحوه تله گذاری و تراکم آنها در مجاورت مزرعه گوجه فرنگی و گیاهان میزبان توتا می پردازیم. 

تراکم تله و برنامه سرویس آنها 

در تله گذاری برای ردیابی و کنترل بیولوژیک آفت شب پره مینوز گوجه فرنگی، برای همه تله هایی که در آنها از فرمون استفاده شده و برای ردیابی توتا کاربرد دارند، می توان از یک روش استاندارد استفاده کرد. 

برای مساحت های بزرگتر،3-5  تله در هکتار و برای گلخانه های کوچکتر از این مساحت، تنها 1-2 تله مورد نیاز است. 

تراکم تله بر اساس این واقعیت است که علت جذب حشره، فرمون جذب کننده است و ارتباطی با نوع تله ندارد. تله ها حداقل هفته ای یکبار کنترل می شوند و شب پره های به دام افتاده، شمارش و جمع آوری می شوند. سرویس تله های شکار مینوز گوجه فرنگی باید هر ماه و یا هر شش هفته یک بار انجام شوند. 

مایعات درون تله باید طبق یک برنامه منظم دوباره پر شوند و یا صفحات چسبنده تعویض گردند. 

مکان های ردیابی 

اگر بخواهیم ردیابی آفت توتا گوجه فرنگی را بطور دقیق انجام دهیم باید بهترین مکان های ردیابی را پیدا کنیم. 

مناطق با خطر ریسک بالا که توتا می تواند از آنجا به سایر نواحی گسترش پیدا کند، بهترین مکان ردیابی هستند. مکان های پر خطر که ممکن است مینوز گوجه فرنگی در آنجا یافت و توزیع شوند شامل موارد زیر هستند:

• خزانه فروش نشاء به کشاورزان
• محل ذخیره کمپوست در مناطق تولید نشاء گوجه فرنگی
• مزارع تولید 
• محل بارگیری جعبه های گوجه فرنگی
• محل انهدام یا دورریزی بقایای گیاهی
• بازار تره بار مرکزی که محل تخلیه بار گوجه فرنگی است
• تاسیسات و کارخانه فراوری گوجه فرنگی 

اما زمان ردیابی نیز بسیار مهم است. با توجه به اینکه مینوز گوجه فرنگی حشره ای چند نسلی است، لذا ردیابی آن به خصوص در گلخانه ها باید به طور منظم و در طول سال انجام شود. 

بهترین زمان ردیابی توتا در مزارع گوجه فرنگی و گیاهان میزبان توتا، به محض استقرار کامل گیاهچه است. البته زمان ردیابی بسته به موقعیت جغرافیایی محل متفاوت است. 

مدیریت آفت مینوز گوجه فرنگی 

در مدیریت شبپره توتا از روش های کنترل زراعی، شیمیایی، بیولوژیک، شکار انبوه و مدیریت تلفیقی آفت استفاده می شود. همانطور که در ابتدای مقاله گفتیم، هدف ما ارائه موثرترین راهکار مبارزه با این آفت است. در این میان، کنترل بیولوژیک را به عنوان بهترین روش شرح می دهیم. 

روش های کنترل شب پره مینوز گوجه فرنگی با هدف ریشه کنی، تحت کنترل نگه داشتن یا متوقف کردن توتا است. 

کنترل زیستی مینوز گوجه فرنگی به دلایل مختلف با چالش همراه است. توانایی آفت جهت زندگی روی گونه های گیاهی مختلف، نبود حشرات مفید کنترل کننده آن در مناطقی که به تازگی آلوده شده اند و حضور دائم حشرات کامل و تخم های آن، مدت متفاوت سیکل زندگی بین جمعیت های موجود در مزارع باز و گلخانه ها، بر مشکل کنترل آفت توتا اضافه می کند. 

از همه مهمتر شاید، عدم شناخت کافی در مورد استفاده از تله ها و تجهیزات و فرمون جنسی مناسب و همچنین کاربرد تله های فرمونی است که در کنترل بیولوژیک آفات بسیار مهم هستند. 

اگر بخواهیم خلاصه ای از روش کنترل بیولوژیک شب پره مینوز گوجه فرنگی شرح دهیم، ابتدا با شکار انبوه شروع می کنیم. 

شکار انبوه مینوز گوجه فرنگی 

شکار انبوه یعنی قرار دادن تعداد زیادی تله فرمونی در نقاط استراتژیک درون کشت است. با شکار تعداد زیادی از شبپره مینوز نر، تعادل و نسبت جنسی این آفت به هم می خورد و از جفت گیری مدام آنها جلوگیری می شود. 

در شکار انبوه مینوز، وقتی حشره نر به دام انداخته می شود، جمعیت توتا بطور قابل توجهی کاهش می یابد. این روش به طور ویژه در گلخانه های تولید گوجه فرنگی بسیار مفید است. 

برای اینکه کنترل بیولوژیک مینوز گوجه فرنگی به طور موثری انجام شود، باید شکار انبوه را به عنوان مکمل استفاده کرد. این روش زمانی که هنوز جمعیت آفت کم است، یعنی حدود 15 روز قبل از کاشت، بسیار موثر است. 

برای شکار انبوه از تله های فرمونی استفاده می شود. مهمترین آنها تله های تشتی است، اما تله های دلتا و مک فیل و نوری نیز بکار برده می شود. به هر حال، در بحث استفاده از تله های فرمونی از هر نوع که باشد، تراکم تله فرمونی بسیار مهم است. معمولاً در شکار انبوه در گلخانه یک هکتاری، حدود 20 تا 25 تله و در مزارع باز این عدد دوباره و حدود 40 تا 50 تله بکار می رود. 

در ادامه برخی از تله های فرمونی که در کنترل بیولوژیک مینوز گوجه فرنگی بکار می روند معرفی و به طور خلاصه شرح داده می شوند:

تله های تشتی

تله های تشتی، ظروف پلاستیکی مستطیل شکل با ظرفیت 6 تا 8 لیتر آب همراه با فرمون جلب کننده برای شکار انبوه توصیه می شود. تله های تشتی باید در ارتفاع کم از سطح زمین (40 سانتی متری)، جایی که امکان شکار بیشتر وجود دارد، قرار داده شود. 

تله های نوری

تله نوری برای کنترل بیولوژیک مینوز گوجه فرنگی برای شکار حشرات نر و ماده این آفت، بسیار موثر است. این تله ها در گلخانه و به ازای هر 500 تا 1000 متر مربع، یک تله، در ارتفاع حدود 1 متری از سطح زمین نصب می گردد. 

تله های نوری باید در مجاورت درب ورودی نصب شود و فقط به هنگام غروب آفتاب استفاده می شود. لازم به ذکر است که تله های نوری در ترکیب با تله فرمونی توانایی شکار تعداد زیادی حشره نر بعلاوه تعداد فراوانی از حشرات ماده را در شب دارد. همچنین در تله نوری از لامپ های با فرکانس ویژه برای جلب توتا استفاده می شود. 

تله های نواری چسبناک آغشته به فرمون 

استفاده از تله های نواری چسبناک آغشته به فرمون آفت، یکی دیگر از روش های شکار انبوه توتا در گلخانه ها است. در این نوع تله، فرمون توتا با چسب موجود در نوار چسبناک مخلوط شده و به تدریج در محیط آزاد می شود. 

برخی از این نوارهای چسبنده، بی رنگ بوده و برای استفاده در مکان هایی که در آن از حشرات مفید برای مبارزه بیولوژیک رها سازی شده است، مناسب می باشد. تله های نواری چسبناک به صورت افقی بین دو ردیف قرا رمی گیرد 

تله های کارتی چسبناک آغشته به فرمون

کارت های چسبناک آغشته به فرمون توتا، راه دیگری برای شکار انبوه مینوز گوجه فرنگی در گلخانه است. این کارت پلاستیکی چسبناک شبیه به تله های نواری هستند.

عوامل بیولوژیکی کنترل مینوز گوجه فرنگی 

کنترل بیولوژیکی آفت توتا با عوامل زیستی علیه این آفت انجام می شود. برخی از مهمترین عوامل بیوکنترل مینوز گوجه فرنگی در زیر آورده شده است:

• پارازیتوئیدهای تخم
• پارازیتوئیدهای لارو
• شکارگرها 
• حشره کش های میکروبی علیه لارو (باسیلوس تورینجینسیس)

برای پارازیته کردن تخم مینوز گوجه فرنگی از زنبورهای تریکوگراما (Trichogramma pretiosum) استفاده می شود، را پارازیته می کنند. 

زنبور Pseudapanteles dignus نیز پارازیتوئید لارو است و روی تمام سنین لاروی موثر است. از زنبور ماده این حشره مفید در کشت های دیرهنگام گوجه فرنگی استفاده می شود.

شکارگر مهم در کنترل شب پره مینوز گوجه فرنگی،  Nabis pseudoferusشکارگر موثر تخم و لارو توتا در گلخانه است. 

حشره کامل این زنبور هر روز بیش از 30 عدد تخم و 2 عدد لارو توتا تغذیه می کند. این شکارگر با اینکه روی تمامی سن لاروها موثر است اما بیشتر لارو سن یک را ترجیح می دهد. 

میکروارگانیسم BT برای کنترل توتا توصیه شده است. باسیلیوس تورینجینسیس یکی از عوامل بیوکنترل بسیار مهم در بحث مبارزه با این آفت در ایران محسوب می شود.

امیدواریم این مقاله در آگاهی بخشی کشاورزان و مدیران مزرعه و گلخانه در مدیریت و کنترل بیولوژیک مینوز گوجه فرنگی موثر بوده باشد. نگارش این متن ممکن است کامل نباشد و یا دستورالعمل ها به روز شده باشند. اگر جایی از این متن را مطالعه کردید و متوجه هر گونه مغایرت با استانداردهای مدیریت تلفیقی آفات شدید، با تیم پشتیبانی زیست بانی پایا تماس بگیرید و دیدگاه خود را بیان کنید. 

از همراهی شما سپاسگزاریم.