فرمون ساقه خوار ذرت

توضیحات

کرم ساقه خوار ذرت

نام علمی: Sesamia cretica Lederer

نام انگلیسی: Corn stem borer

راسته: Lepidoptera

خانواده: Noctuidae

اهمیت اقتصادی

کرم ساقه خوار ذرت نخستین بار در ایران از روی ذرت، نیشکر، سورگوم و گوجه فرنگی گزارش شد. ولی ذرت خوشه ای، ذرت، نیشکر، برنج و سودان گراس و بین میزبانهای ثانوی خود لوئی، سوروف ، یولاف وحشی، چچم، مرغ و قیاق را نسبت به سایر میزبا نها بیشتر ترجیح میدهد. این آفت در فصل بهار به گندم و جو و در فصل تابستان و پاییز به ذرت و  برنج خسارت وارد میکند.

مناطق جغرافیایی

این گونه در منابع مختلف به نام ساقه خوار ذرت ذکر معرفی شده است و در بسیاری از کشورهای اروپایی، آسیایی و افریقایی انتشار دارد. در ایران تاکنون از استان های واقع در حاشیه دریای خزر، اصفهان، سیستان و بلوچستان، خوزستان، لرستان، فارس و تهران به طور بسیار فعالی حضور دارد و خسارت آن نیز زیاد گزارش شده است.

شکل شناسی کرم ساقه خوار ذرت

تخم

تخم  به شکل گرد، پهن و به رنگ سفید شیری و به قطر تقریبی 1 میلیمتر می باشد. سطح آن دارای شیارهای بسیار منظم و موازی در قسمت جانبی بوده که به دو طرف تخم متصل میشوند.

لارو

لاروها در سن آخر طولشان به حدود 30-35 میلیمتر میرسد و در ابتدا به رنگ سفید شیری بوده و به تدریج با رشد لاروها در سنین بالاتر با تغییر رنگ محسوسی به رنگ صورتی روشن در می آیند. این لاروها دارای سر و سوراخهای تنفسی مشخص به رنگ قهوه ای هستند.

شفيره

شفیره  به شکل بیضی و قهوه ای روشن تا قهوه ای تیره بوده و درون دالانی که از تغذیه لارو ایجاد میشود تشکیل میشود. طول شفیره ها در این گونه 24 میلیمتر هستند.

حشره کامل

در حشرات کامل، بال جلویی به رنگ کرم و تقریبا یکنواخت است و در میانه آن یک خط طولی تیره رنگ مشاهده میشود و البته در برخی از نمونه ها این خط به طور کامل واضح نیست .  عرض بدن  با بالهای باز در افراد ماده به طول 25-33 میلیمتر و در افراد نر به طول 23-32 میلیمتر میرسد. رنگ عمومی بالهای جلو در این حشره، کرمی روشن و بالهای عقبی سفید رنگ و بدن آن پوشیده از فلسها و موهای بلند می باشد. شاخک شبپره نر در این گونه دارای یک ردیف دندانه های اره مانند کوتاه (اره ای مودار) است که این دندانه ها فقط در یک طرف موجود است ولی شاخک در شبپرکهای ماده حالت اره ای ندارد و از نوع نخی است.

نحوه خسارت کرم ساقه خوار ذرت

خسارت کرم ساقه خوار ذرت بیشتر بر روی بوته های جوان مشهود هست. لاروهای سنین اول بسیار فعال بوده و بسرعت روی بوته های جوانی که ارتفاع آنها به 20 سانتیمتر میرسد، از برگهای جوان که هنوز از حالت لوله ای خارج نشده اند، تغذیه و پراکنده می شود. بر اثر تغذیه لاروهای سنین پائین از مریستم گیاه، جوانه مرکزی از بین رفته و بوته ها از رشد طولی باز بمانند درنتیجه میزبان شکل طبیعی خود را نیز از دست میدهد. لارو پس از تفریخ تخم به صورت گروهی شروع به تغذیه از ساقه ها و قسمت داخلی غلاف میکند. با رشد گیاه به ساقه وارد شده و با ایجاد سوراخ گرد و کوچک، شروع به تغذیه از بخش داخلی ساقه میکند. در نتیجه تغذیه لاروها ساقه ها دارای استقامت کمتر و با ورزش باد شکسته میشود. این آفت نیز از گل های نر و ماده، قیف ذرت و پایه بوته ها نیز تغذیه و باعث پژمردگی و خشکیدگی بوته میگردد. کرم ساقه خوار سزامیا همچنین باعث رشد جوانه های جانبی گشته و به بوته حالت جارویی میدهد. خسارت لاروهای نسل دوم با ایجاد دالانهای وسیع و طویل در طول ساقه و توقف رشد بوته ها همراه میباشد. به دلیل فعالیت قارچها داخل دالانها به رنگ سیاه درآمده و ساقه ها در محل تشکیل دالان خشک، شکننده شده و گاهی به نابودی کل بوته ها منجر میشود.

زیست شناسی 

این گونه در منطقه سمنان 2 نسل در سال داشته که فعالیت نسل اول آفت همزمان با شروع کشت میزبان از اوایل خرداد ماه و فعالیت نسل دوم از اوایل مردادماه شروع میشود و بیشترین فعالیت لاروهای این نسل و خسارت آنها در ساقه و بلال دیده میشود. زمستان بصورت لاروهای کامل درون ساقه های باقیمانده در مزرعه سپری میشود. خسارت لارو با تغذیه از برگ و ایجاد سوراخ، تغذیه از جوانه مرکزی، تغذیه از ساقه، تغذیه از بلال و پوسیدگی بلال را هم در نهایت باعث میشود. حشرات ماده بوته های جوان دو تا شش برگی را برای تخمریزی انتخاب میکنند. تخمگذاری ماده یک روز پس از ظهور حشرات ماده  بصورت انفرادی یا دستجات 4، 8 و12 تایی در روی برگ و گل آذین نر ذرت انجام میگیرد. طول دوره جنینی بسته به دمای محیط حدود 4-8 روز و لاروهای جوان ابتدا از برگهای جوان تغذیه و بعد از مدتی وارد گیاه شده و یا داخل ساقه میشوند. دوره لاروی چند هفته  بطول می انجامد و سپس تبدیل به شفیره میشوند.

 ردیابی و کنترل کرم ساقه خوار ذرت 

نوع و نحوه تله گذاری:

کاربرد تله های  دلتا و تله قیفی  به همراه کپسول فرمون این آفت برای پایش، ردیابی و شکار انبوه توصیه شده است. تله ها می بایست در ارتفاع 80-100 سانتیمتری از سطح زمین نصب گردد.

تعداد تله جهت ردیابی: 2-5 تله در هکتار

زمان بازدید: تله ها باید هر 7 تا 10 روز بازدید شوند.

زمان تعویض فرمون:  کپسول فرومون هر 3-4 هفته یکبار تعویض شود.

شرایط نگهداری: در دمای زیر صفر در یخچال برای 2 سال نگهداری شود.