توضیحات
کرم ساقه خوار اروپایی ذرت
نام علمی: Ostrinia nubilalis
نام انگلیسی: European corn borer
راسته: Lepidoptera
خانواده: Pyralidae
اهمیت اقتصادی
گیاه ذرت Zea mays یکی از کهن‌ترین و قدیمی‌ترین گونه‌های زراعی متعلق به خانواده گندمیان Gramineae محسوب می‌شود، که به دلیل برخورداری از ظرفیت تطابق‌پذیری بسیار بالا در میان محصولات زراعی متداول، از جایگاهی ممتاز و ویژه برخوردار است. گستردگی سطح زیرکشت ذرت در نواحی گوناگون جهان سبب شده است تا این محصول به‌طور گسترده در معرض آسیب و تهدید انواع مختلفی از آفات و بیماری‌ها قرار گیرد که در این میان، کرم ساقه‌خوار ذرت از مهمترین و خسارت‌زاترین آنها به‌شمار می‌رود. کرم ساقه‌خوار اروپایی ذرت با نام علمی Ostrinia nubilalis، که دارای دامنه میزبان وسیع و متنوع میباشد و تاکنون به حدود ۲۰۰ گونه گیاه مختلف در سراسر جهان خسارت وارد کرده است.
مناطق جغرافیایی انتشار
اولین گزارش‌های مستند از کرم ساقه‌خوار اروپایی ذرت در قاره آمریکای شمالی به ثبت رسیده است. این آفت به‌عنوان یکی از عوامل اقتصادی تهدیدکننده مزارع ذرت در ایالت مانیتوبا، به‌صورت پراکنده حضور دارد. این گونه به‌عنوان یکی از آفات کلیدی و تأثیرگذار بر کشت ذرت در مناطق شمالی و شمال‌غربی ایران شناخته می‌شود.
در کشور ایران، این آفت در استان‌های گلستان، مازندران، گیلان، اردبیل و آذربایجان شرقی شیوع یافته است. در منطقه مغان، روی محصولات ذرت و سورگوم به‌عنوان آفت اصلی و غالب شناخته شده است. همچنین، مواردی از شیوع آن در استان‌های فارس، قم و دیگر نقاط کشور از جمله مزارع ذرت همدان گزارش شده است.
گیاهان میزبان
این آفت چند‌خوار (پلی فاژ) بوده و تا کنون حدود ۲۰۰ گونه‌ی گیاهی به‌عنوان میزبان‌های آن گزارش شده‌اند. این گونه دارای تمایل تغذیه‌ای خاصی به گیاهان ذرت (به‌ویژه ذرت دانه‌ای)، برنج و گندم است. افزون بر این، به سایر محصولات زراعی مانند جو، چاودار، پنبه، سویا، آفتابگردان، گوجه‌فرنگی، سیب‌زمینی، کَنَف و نیز تعداد زیادی از گیاهان خودرو نظیر علفهای هرز حمله‌ور می‌شود. در این میان، گرایش ویژه‌ای به گونه‌های وحشی خانواده گندمیان (گرامینه‌ها) و نیز علف هرز مهاجم نشان داده شده است. علاوه بر این علف هرز، فعالیت آفت روی گیاهانی نظیر یولاف وحشی، لویی، نی معمولی، فالاریس، مرغ، اویارسلام، گل‌گندمی، درمنه، کاسنی، تاج‌خروس، علف هفت بند بلند، سلمه تُره، سیب‌زمینی ترشی، سوروف، پنیرک، گاوپنبه، ارزن وحشی و تاج‌ریزی که در حاشیه مزارع و کانال‌های آبیاری دیده می‌شوند نیز گزارش شده است.
لارو این آفت از بخش‌های مختلف گیاه میزبان مانند برگ‌ها، ساقه‌ها و بلال (به‌ویژه بلال‌های در حال رشد) تغذیه کرده و خسارت قابل‌توجهی وارد میکند.
ریخت‌شناسی (مورفولوژی) کرم ساقه‌خوار اروپایی ذرت
تخم
تخم‌ها دارای شکل گرد و مسطح هستند، که در ابتدا به‌رنگ سفید شیری بوده و به‌مرور زمان به رنگ تیره‌تر متمایل می‌شوند. این تخم‌ها به‌صورت دسته‌جات نامنظم ۱۵ تا ۲۰ عددی، عمدتاً در سطح زیرین برگ‌ها تخم‌گذاری می‌شوند.
لارو
بدن لاروها به رنگ سفید مایل به کرم با سر قهوه‌ای تیره بوده و طول آنها بین ۱۸ تا ۲۴ میلی‌متر میباشد. در امتداد بدن آنها نوارهایی به رنگ ارغوانی کم‌رنگ مشاهده می‌گردد. در هر حلقه از بدن، چهار نقطه تیره رنگ وجود دارد که بر روی هر نقطه یک عدد موقرار گرفته است. مرحله لاروی حدود ۵۰ روز به طول می‌انجامد.
شفيره
شفیره‌ها دارای رنگ قهوه‌ای بوده و طولی بین ۱۲ تا ۱۵ میلی‌متر دارند. آنها درون پیله‌ای نازک و لطیف که در داخل ساقه ذرتتشکیل می‌گردد، جای می‌گیرند.
حشره کامل
شب‌پره‌های بالغ دارای طول بدنی حدود ۲۷ تا ۳۱ میلی‌متر هستند. افراد ماده به رنگ زرد کم‌رنگ تا قهوه‌ای روشن دیده می‌شوند، در حالی که افراد نر، تیره‌تر و تیره‌رنگ‌تر به نظر می‌رسند. نقوش بال‌ها در حشرات ماده و نر متفاوت است. بر روی بال‌ها، در قسمت حاشیه خارجی، دو نوار موج‌دار و شکسته به‌موازات یکدیگر دیده می‌شود. طول عمر حشره کامل معمولاً بین ۱۸ تا ۲۴ روز است.
نحوه خسارت
در مناطق انتشار این آفت در ایران، لاروهای نسل اول در اوایل بهار ابتدا به مزارع گندم حمله‌ور می‌شوند و با تغذیه از این محصول زراعی، چرخه نخست رشد خود را کامل می‌نمایند. علائم آلودگی اولیه در مراحل آغازین رشد ذرت نمایان شده و لاروها با تغذیه از بافت برگ‌ها به درون ساقه نفوذ کرده و علائم خسارت نمایان می‌شود.
لاروها با ایجاد سوراخ در ناحیه نزدیک به گره‌های ساقه، به داخل نفوذ کرده و این سوراخ‌ها معمولاً با خاک‌اره و فضولات لاروی پر می‌شود که تشخیص آنها را تسهیل می‌نماید. با تخریب بافت ساقه و ایجاد کانال‌های تغذیه‌ای، جریان شیره‌های آوندی مختل شده و گیاه دچار ضعف عمومی می‌شود که نهایتاً باعث کاهش عملکرد خواهد شد. ساقه‌های آلوده در برابر باد دچار شکستگی شده و شدت خسارت بیشتر می‌شود. همچنین، تغذیه از قسمت تاج گل (کاکل) موجب شکستگی، اختلال در گرده‌افشانی و کاهش لقاح موفق در گیاه می‌شود. لاروهای نسل سوم به بلال‌های ذرت حمله می‌کنند که این امر منجر به کاهش بازارپسندی و افت کیفیت محصول نهایی می‌گردد. زخم‌های ایجادشده توسط لاروها نیز محیط مناسبی برای نفوذ و فعالیت قارچ فوزاریوم فراهم می‌کنند، به‌طوری‌که رابطه مستقیمی بین جمعیت آفت و شدت آلودگی به بیماری فوزاریومی مشاهده شده است.
در گندم، علائم خسارت تا قبل از سفید شدن خوشه‌ها مشخص نمی‌شود. لاروها از محل نزدیکی گره‌ها به داخل ساقه نفوذ کرده، گیاه را تضعیف کرده و در نهایت، خوشه‌ها سفید شده و دانه‌ها شکل نگرفته یا چروکیده باقی می‌مانند.
زیست شناسی
این آفت زمستان را در قالب لارو کامل درون بقایای گیاهی آلوده ذرت یا میزبان‌های ثانویه مانند نی یا مستک سپری میکند. با فرارسیدن بهار، لاروها در محل اختفای خود تبدیل به شفیره شده و سپس، حشرات بالغ ظاهر می‌شوند.
حشرات ماده، تخم‌ها را به‌صورت دسته‌جمعی در زیر برگ‌های قسمت میانی بوته ذرت قرار می‌دهند. دوره جنینی تخم‌ها حدود ۶ تا ۹ روز طول می‌کشد. مرحله لاروی ۴ تا ۵ هفته و مرحله شفیرگی حدود ۱۰ روز به‌طول می‌انجامد. در شرایط مساعد محیطی، طول دوره یک نسل آفت بین ۳۰ تا ۶۵ روز متغیر است. این آفت معمولاً دارای ۳ نسل در سال میباشد.
ردیابی و کنترل آفت کرم ساقه‌خوار ذرت
انواع تله مورد استفاده:
- تله‌های قیفی و دلتابرای شناسایی و پایش جمعیت آفت توصیه می‌شوند. تله ها بر روی قیم در نزدیکی سطح گیاه قرار گیرد.
تعداد تله‌ها در واحد سطح:
- بین ۱ تا ۵ تله در هر هکتار به‌کار گرفته شود. تعداد تله در شکار انبوه بسته به میزان آفت و شرایط محیطی دارد.
دوره بازدید:
- هر ۷ تا ۱۰ روز، وضعیت تله‌ها باید بررسی و پایش شود.
زمان تعویض فرمون:
- کپسول فرمونی باید هر ۳ تا ۴ هفته یک‌بار جایگزین گردد.
شرایط نگهداری فرمون‌ها:
- در دمای زیر صفر درجه سانتی‌گراد و در یخچال یا فریزر، تا ۲ سال قابل نگهداری هستند
نقد و بررسی‌ها
هنوز بررسی‌ای ثبت نشده است.