فرمون کرم خراط (پروانه فری)

توضیحات

کرم خراط، پروانه فری یا شبپره پلنگی

نام علمی:  Zeuzera pyrina L

نام انگلیسی: Wood leopard moth

راسته: Lepidoptera

خانواده: Cossidae

 اهمیت اقتصادی

شبپره خراط از جمله آفات چوبخواری است که در اکثر مناطق به درختان میوه سردسیری و درختان غیر مثمر خسارت وارد میکند. این آفت به درختان میوه از جمله سیب و گردو خسارت زیادی وارد میکند. کرم خراط آفتی پلی فاژ بوده و که از 74 گونه گیاهی تغذیه می کند. درختان گلابی، به، آلو، گیلاس، زیتون، انار، انگور، مرکبات و نارون از مناسبترین میزبانهای این آفت هستند. در برخی مناطق خسارت روی افرا، بیدمشک، بید، نارون و بلوط نیز مشاهده شده است.

مناطق انتشار

این آفت دارای پراکنش جهانی در آفریقا، آسیا، اروپا و آمریکای شمالی می باشد که  خسارت این آفت در ایران در استان هایی مانند اصفهان، قم، همدان، سمنان، لرستان، مرکزی و خراسان فوق العاده زیاد است.

شکل شناسی کرم خراط

تخم

تخم ها کروي، صدفی و دسته اي به رنگ زرد متمایل به صورتی بوده و تخم ها در شکاف تنه و دالان درختان گذاشته میشود. هر حشره ماده بین 800- 500 تخم گذاشته که پس از یک تا دو هفته تخم ها تفریخ شده و به لارو تبدیل می شوند.

لارو

 لاروهای کامل بطول 30 تا 35 میلیمتر و زرد متمایل به قهوه ای است. روي بدن لاروها،  تعدادی خالهاي قهوه اي رنگ دیده میشود.

شفیره

شفیره ها به رنگ قهوه ای روشن بوده و گاها بدن شفیره از سوراخ خروجی بیرون می آید.

حشره کامل

 شبپره اي با جثه نسبتاً بزرگ است که داراي قفسه سینه سفید یا خاکستري با شش نقطه سیاه و سفید روي آن، عرض بدن با بال باز 60 – 45 میلیمتر بوده و روي بالها خال هاي آبی متمایل به سیاه دیده میشود. جثه پروانه ماده بزرگتر از نر و در انتهاي بدن کمی پرز دار است. حشرات ماده معمولاً داراي شکم بزرگ هستند و اغلب قادر به پرواز نیستند ولی حشرات نر سبک و داراي شاخک پروش بوده است.

خسارت کرم خراط

بیشترین خسارت این آفت مربوط به دوره لاروي است که لاروها پس از خروج از تخم ابتدا به سمت سرشاخه ها و ساقه هاي جوان رفته و از محل اتصال دمبرگ وارد بافت درخت شده که در نهایت سرشاخه ها خشک میشوند. لاروها در تنه و شاخه هاي درختان میزبان ایجاد دالان هاي نموده که باعث ضعف شدید درختان میشوند. خسارت اولیه از رگبرگها، دمبرگها و شاخه هاي کوچک شروع شده و بتدریج به شاخه هاي بزرگتر منتقل می شود. وجود این آفت، به وسیله توده های قهوه ای از فضولات، خاک اره و گاهی شیره گیاهی از سوراخ های روی تنه درخت و سرشاخه ها بیرون زده اند، مشخص میشود.

زیست شناسی

کرم خراط بصورت لارو در داخل تنه و شاخه های اصلی درختان زمستان را سپری میکند. لاروهای زمستانگذران  در بهار به دو گروه تقسیم شده:

الف-  لاروهایی هستند که تغذیه خود در داخل دالانهای موجود در تنه درختان تکمیل و به شفیره تبدیل میشوند.

 ب-  لاروهای کوچکی هستند که هنوز تغذیه خود را کامل نکرده و یکسال دیگر را داخل تنه و سرشاخه ها بسر میبرند و در بهار سال بعد شفیره میشوند. این لاروها در اوایل پاییز یا آخر زمستان سال قبل از تخم خارج شده و حشرات کامل از اوایل خرداد تا اواخر شهریور بصورت تدریجی ظاهر میشوند.

 حشره ماده حدود 400 -1000 عدد تخم بصورت دسته جمعی میگذارد، تخم ها پس از حدود 7-23روز تفریخ و لاروها پس از خروج از محل اتصال دمبرگ وارد شاخه ها میشوند. این لاروها ممکن است چندین بار در سطح شاخه ها ظاهر و تغییر مکان دهند. شاخه هایی که مورد حمله لارو قرار گرفته اغلب خشک  شده و برگهاي خشکیده روي درخت تا زمستان باقی میماند. لاروهای در حال رشد، جای خود را عوض کرده و به سمت قسمتهاي کلفت تر و چوبی تنه میروند و بدین ترتیب حتی تنه هاي کلفت تر را هم آلوده میکنند. این حشره هر یک نسل در 1-2 سال ایجاد میکند.

ردیابی و کنترل کرم خراط

برای پایش، ردیابی و شکار انبوه این آفت تله های فرمونی و اخلال در جفتگیری توصیه میشود.

نوع و نحوه تله گذاری:

استفاده از تله هاي  دلتا، بالی و قیفی جهت ردیابی و شکار انبوه توصیه میشود. تله بالی بدلیل داشتن سطح مقطع بزرگتر و دو برابر بودن سطح چسبندگی نسبت به تله دلتا در شکار این حشره موثرتر است. تله گذاری  با مشاهده خروج شیره قهوه اي رنگ از تنه درخت و 10 روز قبل از اولین ظهور حشره بالغ انجام میگیرد. تله باید ثابت و با فاصله کمی از درخت (حداقل 5/1 متر) در ارتفاع کمتر از 3 متر در زير محدوده كانوپي درخت نصب شود.

همچنین پخش کننده های اخلال در جفتگیری (فرمون ماده) در ارتفاع 1.5-2 متر از سطح زمین، روي سرشاخه ها قبل از ظهور اولین حشره ماده نصب می شوند.

تعداد تله جهت ردیابی: 1-5  تله در هکتار

زمان بازدید: تله ها باید هر 7 تا 10 روز بازدید شوند.

زمان تعویض فرمون:  کپسول فرومون هر 3-4 هفته یکبار تعویض گردد.

شرایط نگهداری: در دمای زیر صفر در یخچال برای 2 سال نگهداری شود.