کرم خراط چیست؟ روش‌های شناسایی، خسارت و مقابله کرم خراط

باغ‌های گردو، با درختان تنومند و سایه‌گستر خود، نه تنها منظره‌ای دلنشین به طبیعت می‌بخشند، بلکه منبع ارزشمندی برای تولید محصولی مغذی و پرطرفدار به شمار می‌روند. اما در پس این آرامش ظاهری، تهدیدی خزنده و خاموش در کمین است: کرم خراط گردو با نام علمی Zeuzera pyrina. این آفت چوبخوار، با تغذیه از بافت‌های داخلی درخت، به تدریج بنیان آن را سست کرده و خسارات جبران‌ناپذیری به باروری و در نهایت، اقتصاد باغداران وارد می‌سازد. شناخت دقیق این آفت، چرخه زندگی آن و درک عمیق از تاثیرات مخرب آن بر تولید محصول، گامی اساسی در جهت حفاظت از این سرمایه ارزشمند و تضمین پایداری تولید گردو محسوب می‌شود.

کرم خراط چیست؟

کرم خراط گردو، به عنوان شکارچیان پنهان درون چوب با نام علمی Z. pyrina، یکی از مهم‌ترین آفات چوبخوار درختان میوه به ویژه گردو در ایران و بسیاری از نقاط دیگر جهان است. پراکنش جغرافیایی وسیعی در مناطق معتدل و گرمسیری اروپا، آسیا و شمال آفریقا می‌باشد. در ایران تقریباً در اکثر استان‌های دارای باغات گردو مانند کرمان، خراسان، چهارمحال و بختیاری، آذربایجان و همدان دیده می‌شود.کرم خراط گردو، که به نام‌های پروانه پلنگی یا بید پلنگی نیز شناخته می‌شود، حشره‌ای از خانواده Cossidae و راسته پروانه‌سانان است. این آفت، دامنه میزبانی گسترده‌ای دارد و علاوه بر گردو، به درختانی نظیر سیب، گلابی، زیتون، نارون، افرا و توسکا نیز حمله می‌کند. با این حال، در مناطق گردوخیز، این درخت به عنوان یکی از میزبان‌های اصلی و ترجیحی آن مطرح است و خسارات ناشی از آن می‌تواند بسیار چشمگیر باشد.

حشره بالغ Z. pyrina، پروانه‌ای نسبتاً بزرگ با طول بال‌های 40 تا 70 میلی‌متر است. رنگ زمینه بال‌های آن سفید مایل به نقره‌ای بوده و با خال‌ها و لکه‌های آبی-سیاه مشخصی پوشیده شده است، که ظاهری پلنگ‌مانند به آن می‌بخشد. این پروانه‌ها معمولاً در شب فعال هستند و به ندرت در طول روز دیده می‌شوند، که این امر شناسایی زودهنگام آلودگی را دشوارتر می‌سازد.

این حشره به خاطر نحوه زندگی و خسارات شدیدی که به درختان وارد می‌کند، همواره مورد توجه باغداران، محققان کشاورزی و کارشناسان حفظ نباتات بوده است. تخریب آوندهای چوبی، کاهش تولید، خشکیدگی شاخه‌ها و حتی مرگ کامل درخت از نتایج حمله این آفت است. با توجه به اهمیت اقتصادی درخت گردو، شناخت دقیق این آفت، بیولوژی آن و تأثیراتش بر تولید محصول، برای طراحی برنامه‌های کنترل و مدیریت صحیح آن، بسیار ضروری است.

پیشنهاد مطالعه بیشتر: قیمت و خرید فرمون کرم خراط

مرفولوژی کرم خراط

تخم: تخم‌ها به رنگ سفید مایل به خاکستری و بیضوی شکل هستند.

لارو: کرم‌هایی با رنگ اولیه سفید متمایل به زرد که در انتهای رشد به رنگ صورتی کم‌رنگ در می‌آیند و دارای لکه‌های کوچک تیره‌رنگ در سطح بدن هستند.

شفیره: شفیره ها قهـوه ای روشـن و بـه طـول 28 الی 35 میلیمتر می رسند. حشره ماده پس از ظهور هیچگونه تغذیه ای ندارد.

حشره کامل: پروانه‌ای با بدن سفید رنگ و دارای لکه‌های سیاه روی بال‌ها و بدن. طول بدن حدود ۲۰–۳۰ میلی‌متر و طول بال‌ها گاه تا ۴۰–۶۰ میلی‌متر می‌رسد.

چرخه زندگی کرم خراط گردو

چرخه زندگی کرم خراط گردو، بسته به شرایط آب و هوایی، معمولاً یک تا دو سال به طول می‌انجامد و شامل مراحل تخم، لارو (کرم)، شفیره و حشره بالغ است.

1. تخم‌گذاری: پروانه‌های ماده پس از جفت‌گیری، دسته‌های تخم‌های خود را به صورت انفرادی یا گروه‌های کوچک در شکاف‌ها، ترک‌ها و زیر پوست شاخه‌ها و تنه درختان، به ویژه در نزدیکی جوانه‌ها و محل اتصال شاخه‌ها، قرار می‌دهند. تخم‌ها بیضی شکل و به رنگ زرد مایل به سفید هستند.
2. مرحله لاروی (کرم): پس از حدود 10 تا 20 روز، لاروها از تخم خارج می‌شوند. لاروهای جوان، کوچک و به رنگ صورتی مایل به سفید با سر سیاه هستند. آنها بلافاصله شروع به تغذیه از پوست و سپس بافت‌های زیرین شاخه‌ها می‌کنند و به تدریج به سمت داخل چوب پیشروی می‌کنند.لاروها در طول دوره رشد خود، چندین بار پوست‌اندازی می‌کنند و به تدریج بزرگتر و قوی‌تر می‌شوند. طول لاروهای بالغ می‌تواند به 5 تا 6 سانتی‌متر برسد و رنگ آنها کرم مایل به زرد با سر قهوه‌ای تیره می‌شود. این مرحله، مخرب‌ترین مرحله زندگی آفت است، زیرا لاروها با حفر دالان‌های طولانی و نامنظم در داخل چوب، سیستم آوندی درخت را مختل می‌کنند.
3. مرحله شفیرگی: پس از گذراندن چندین مرحله لاروی و تغذیه کافی، لارو بالغ در انتهای دالانی که حفر کرده است، تبدیل به شفیره می‌شود. شفیره در ابتدا به رنگ قهوه‌ای روشن است و به تدریج تیره‌تر می‌شود. این مرحله حدود 3 تا 6 هفته به طول می‌انجامد.
4. ظهور حشره بالغ: در نهایت، حشره بالغ (پروانه) از شفیره خارج شده و از طریق سوراخی که لارو قبل از شفیره شدن ایجاد کرده است، از چوب بیرون می‌آید. پروانه‌های بالغ معمولاً چند روز تا چند هفته زنده می‌مانند و هدف اصلی آنها جفت‌گیری و تخم‌گذاری برای نسل بعدی است.

پیشنهاد مطالعه بیشتر: کنترل زیستی کرم خراط

روش‌های شناسایی آلودگی کرم خراط چیست؟

• وجودسوراخ‌هایی درتنه و شاخه‌ها همراه با خروج رشته‌های خاک‌ اره و فضولات لاروها
• خشکیدگی ناگهانی شاخه‌ها
• مشاهده حفره‌های باز روی شاخه‌ها یا تنه
• ضعف عمومی و کاهش رشد سالانه

نحوه خسارت کرم خراط گردو و تاثیرات ویرانگر بر باروری: چرا باید مراقب باشیم؟

فعالیت تغذیه‌ای لاروهای کرم خراط گردو در داخل شاخه‌ها و تنه درختان، تاثیرات مخربی بر فیزیولوژی و در نهایت، باروری درختان گردو دارد. این تاثیرات را می‌توان به شرح زیر دسته‌بندی کرد:

1 – اختلال در سیستم آوندی: حفر دالان‌های متعدد و درهم‌تنیده توسط لاروها، بافت‌های چوبی و آوندی (آبکش و چوب) درخت را تخریب می‌کند. این امر منجر به اختلال در انتقال آب، مواد غذایی و هورمون‌ها در سراسر درخت می‌شود. در نتیجه، اندام‌های هوایی درخت، از جمله برگ‌ها و جوانه‌ها، به میزان کافی تغذیه نمی‌شوند و عملکرد فیزیولوژیکی آنها کاهش می‌یابد.

2 – ضعف ساختاری و افزایش خطر شکستگی (آسیب مکانیکی): دالان‌های حفر شده توسط لاروها، آوندهای چوبی و آوندهای آبکش را تخریب می‌کنند و این کار باعث اختلال در جریان آب و مواد غذایی در گیاه می‌شود. استحکام مکانیکی شاخه‌ها و تنه درخت را به شدت کاهش می‌دهند. نتیجه آن خشک شدن شاخه‌ها، شکسته شدن آن‌ها و حتی گاهی نابودی کامل درخت است، در نتیجه این امر به ویژه در زمان وزش بادهای شدید یا تحمل بار سنگین محصول، خطر شکستگی شاخه‌ها و حتی تنه اصلی درخت را به طور قابل توجهی افزایش می‌دهد. از دست دادن شاخه‌های بارده، به طور مستقیم منجر به کاهش عملکرد محصول در سال‌های آتی خواهد شد.

3 – کاهش عملکرد در تولید و کیفیت محصول: آسیب به شاخه های بارده منجر به اختلال در انتقال مواد غذایی و ضعف عمومی درخت، و کاهش توان رویشی و زایشی درختان، میزان باردهی درخت به طور قابل ملاحظه‌ای افت می‌کند. در نتیجه تاثیر مستقیمی بر کمیت و کیفیت محصول گردو دارد. درختان آلوده، معمولاً میوه‌های کمتری تولید می‌کنند و اندازه و وزن گردوها نیز کاهش می‌یابد. علاوه بر این، کیفیت مغز گردو نیز ممکن است تحت تاثیر قرار گرفته و درصد پوکی آن افزایش یابد. درختان آلوده می‌توانند طی چند سال به کلی از تولید اقتصادی خارج شوند.

4 – افزایش حساسیت به سایر آفات و بیماری‌ها قارچی و باکتریایی: درختان ضعیف و تحت استرس ناشی از حمله کرم خراط، نسبت به سایر آفات و بیماری‌های گیاهی حساس‌تر می‌شوند. دالان‌های حفر شده توسط لاروها می‌توانند به عنوان مسیری برای ورود عوامل بیماری‌زا مانند قارچ ها و باکتری ها شوند ‌ شرایط برای گسترش عفونت را فراهم سازند. عوامل بیماری زا قارچی که خود می‌توانند منجر به پوسیدگی چوب و بدتر شدن وضعیت درخت گردند.

5 – ضعف عمومی درختان و مرگ تدریجی درختان: درختانی که توسط کرم خراط آسیب دیده‌اند، در صورت عدم کنترل و تداوم آلودگی‌های شدید،دچار ضعف عمومی، ریزش برگ، کاهش مقاومت در برابر تنش‌های محیطی (سرما، خشکی) و بیماری‌های دیگر می‌شوند و گاهی ضعف عمومی درختان به حدی می‌رسد که در نهایت منجر به خشک شدن و مرگ آنها می‌شود. از دست دادن درختان بارده، خسارت اقتصادی سنگینی برای باغداران به همراه خواهد داشت و جایگزینی آنها نیازمند زمان و هزینه قابل توجهی است.

پیشنهاد مطالعه بیشتر: مدیریت آفات و بیماری‌های گردو

دلایل اهمیت مقابله با کرم خراط گردو چیست؟

1. ارزش بالای اقتصادی گردو: گردو یکی از باارزش‌ترین محصولات باغی از نظر اقتصادی است. هزینه‌های کاشت، داشت و برداشت گردو بالاست و هر نوع کاهش تولید مستقیماً خسارات مالی زیادی ایجاد می‌کند.
2. طولانی بودن دوره باردهی درختان گردو: گردو دیر به بار می‌نشیند (حدود ۷–۱۰ سال بعد از کاشت). آسیب به درخت بالغ می‌تواند سرمایه‌گذاری چند ساله را از بین ببرد.
3. دشواری درمان در مراحل پیشرفته آلودگی: زمانی که لاروها به درون چوب نفوذ کردند، کنترل آن‌ها بسیار دشوار می‌شود. بنابراین، پیشگیری و شناسایی به موقع بسیار حیاتی است.
4. کاهش عمر اقتصادی درخت: درختان آلوده عمر اقتصادی کوتاه‌تری خواهند داشت که این موضوع برای باغداران یک تهدید جدی است

ضرورت مدیریت کرم خراط 

با توجه به تاثیرات مخرب کرم خراط گردو بر تولید محصول و سلامت درختان، توجه و مراقبت از باغ‌های گردو در برابر این آفت از اهمیت بسزایی برخوردار است. دلایل اصلی این ضرورت عبارتند از:

1. حفظ عملکرد و سودآوری باغ: مدیریت موثر کرم خراط، به حفظ سلامت و قدرت باروری درختان کمک کرده و از کاهش عملکرد و افت کیفیت محصول جلوگیری می‌کند، در نتیجه سودآوری باغ را تضمین می‌نماید.
2. جلوگیری از خسارات ساختاری: کنترل آفت، از ضعف ساختاری درختان و افزایش خطر شکستگی شاخه‌ها و تنه جلوگیری می‌کند و عمر مفید باغ را افزایش می‌دهد.
3. کاهش هزینه‌های آتی: پیشگیری و کنترل زودهنگام آلودگی، از گسترش آن و تحمیل هزینه‌های سنگین‌تر برای مبارزه در مراحل بعدی جلوگیری می‌کند. همچنین، از دست دادن درختان و نیاز به جایگزینی آنها، هزینه‌های قابل توجهی را به باغدار تحمیل می‌کند.
4. حفظ سلامت اکوسیستم باغ: استفاده از روش‌های مدیریت تلفیقی آفات (IPM) که شامل ترکیبی از روش‌های بیولوژیک، زراعی و شیمیایی است، به حفظ تعادل اکوسیستم باغ و کاهش اثرات منفی سموم شیمیایی بر محیط زیست کمک می‌کند.
5. تضمین پایداری تولید: مدیریت کرم خراط گردو، به حفظ سلامت و طول عمر درختان گردو کمک کرده و در نهایت، پایداری تولید این محصول ارزشمند را در بلندمدت تضمین می‌کند.

راهکارهای مدیریت و کنترل: از پیشگیری تا درمان

مدیریت کرم خراط گردو نیازمند یک رویکرد جامع و چندجانبه است که شامل اقدامات پیشگیرانه، شناسایی زودهنگام آلودگی و روش‌های کنترل مناسب می‌شود. برخی از مهم‌ترین راهکارها عبارتند از:

1 – بازرسی منظم باغ: بازدیدهای دوره‌ای و دقیق از درختان برای شناسایی علائم اولیه آلودگی، مانند وجود سوراخ‌های خروجی لاروها، تراشه‌های چوب در پای درختان و شاخه‌های خشکیده، از اهمیت بالایی برخوردار است.

2 – بهداشت باغ: حذف و سوزاندن شاخه‌ها و درختان آلوده و خشکیده، به کاهش جمعیت آفت در باغ کمک می‌کند. همچنین، حفظ سلامت عمومی درختان از طریق آبیاری و تغذیه مناسب، مقاومت آنها را در برابر آفات افزایش می‌دهد.

3 – استفاده از تله‌های فرمونی: تله‌های فرمونی حاوی مواد جاذب جنسی پروانه‌های نر (فرمون جنسی کرم خراط) هستند و می‌توان از آنها برای ردیابی زمان ظهور پروانه‌های بالغ و تخمین جمعیت آفت استفاده کرد. این اطلاعات در تعیین زمان مناسب برای انجام اقدامات کنترلی موثر است. تله دلتا و تله قیفی جهت کاهش جمعیت کرم خراط توصیه میگردد. همچنین جهت جلوگیری از لقاح و تخم ریزی حشره ماده استفاده از فرمون اخلال در جفت یابی کرم خراط توصیه گردیده که در این روش نیازی به استفاده از تله ها نیست و تنها ویال های اخلال در محیط کار گذاشته میشود.

4 – کنترل بیولوژیک: استفاده از دشمنان طبیعی آفت، مانند سن های شکاری Orius nigerwolff ، زنبورهای پارازیتوئید که لاروهای کرم خراط را پارازیته می‌کنند، و گونه‌هایی مانند زنبورهای پارازیتوئید Trichogramma spp. می‌توانند تخم‌های پروانه خراط را پارازیته کنند و می‌تواند در کاهش جمعیت آفت موثر باشد.

5 – کنترل مکانیکی: در صورت شناسایی دالان‌های فعال لارو، می‌توان با استفاده از سیم مفتولی یا تزریق مواد کشنده به داخل دالان‌ها، لاروها را از بین برد.

6 – کنترل شیمیایی: استفاده از سموم شیمیایی مناسب، به ویژه در زمان ظهور لاروهای جوان و قبل از ورود آنها به عمق چوب، می‌تواند در کنترل جمعیت آفت موثر باشد. با این حال، استفاده از سموم باید با دقت و طبق توصیه کارشناسان و با رعایت اصول مدیریت تلفیقی آفات انجام شود تا از اثرات منفی بر محیط زیست و حشرات مفید جلوگیری شود.

در واقع در سمپاشی باید به این نکات توجه کرد:

• سمپاشی با حشره‌کش‌های نفوذی: در زمان خروج لاروها (پس از تفریخ تخم) می‌توان از حشره‌کش‌های سیستمی مانند دیازینون یا ایمیداکلوپرید استفاده کرد.
• تزریق حشره‌کش به داخل کانال‌ها: برای مبارزه با لاروهای درون چوب، روش تزریق موضعی سم به داخل تونل‌های تغذیه قابل اجراست.

7 – مدیریت تلفیقی (IPM)

برنامه‌های مدیریت تلفیقی آفات (IPM) بر اساس ترکیبی از روش‌های فیزیکی، بیولوژیکی و شیمیایی تدوین می‌شوند. پایش منظم باغ، شناسایی زودهنگام آلودگی، استفاده از فرمون‌ها، مبارزه بیولوژیک و اعمال دقیق سمپاشی در زمان مناسب، ستون‌های اصلی یک برنامه موفق مدیریت کرم خراط گردو هستند.

آخرین یافته‌های پژوهشی

تحقیقات جدید نشان داده‌اند که استفاده از تله‌های فرمونی می‌تواند به عنوان یک روش مؤثر در پایش جمعیت و کاهش آلودگی اولیه بسیار مؤثر باشد. همچنین برخی مطالعات روی گونه‌های زنبورهای شکارگر در ایران نشان داده‌اند که این عوامل طبیعی می‌توانند در کاهش تراکم جمعیت این آفت نقش داشته باشند. از سوی دیگر تحقیقات بیوشیمیایی روی فرمولاسیون‌های جدید حشره‌کش‌های گیاهی نیز در حال انجام است.

نتیجه‌گیری:

کرم خراط گردو (Z. pyrina) آفتی خطرناک و پیچیده است که خسارات قابل توجهی به درختان گردو وارد می‌کند، در واقع کرم خراط گردو، شبحی خاموش در باغ‌های گردو است که با فعالیت پنهان خود، سلامت و باروری درختان را به تدریج به خطر می‌اندازد. تاثیرات مخرب این آفت بر سیستم آوندی، ساختار فیزیکی و توانایی تولید محصول درختان گردو، ضرورت توجه و مراقبت جدی از باغ‌ها را آشکار می‌سازد. آگاهی و درک عمیق از بیولوژی این آفت، شناسایی زودهنگام علائم آلودگی، پایش منظم، اتخاذ روش‌های مدیریت تلفیقی آفات و هوشیاری مداوم باغداران، و توجه به اقدامات پیشگیرانه و کنترلی موثر می‌تواند کلید حفظ سلامت و پایداری تولید در باغ‌های گردو در برابر این تهدید جدی باشد و کمک کند تا آسیب‌های اقتصادی ناشی از این آفت کاهش یابد. با توجه به اهمیت اقتصادی و سرمایه‌گذاری بلندمدت در باغات گردو، مدیریت صحیح این آفت نه تنها به حفظ تولید، بلکه به پایداری اقتصادی باغداران نیز کمک می‌کند. بایستی از این سرمایه ارزشمند محافظت کرده و آینده‌ای پربار را برای باغ‌های گردو رقم زد.

فرمون کرم خراط از کجا بخریم؟

اگر به دنبال خرید فرمون کرم خراط و تله های فرمونی با بالاترین کیفیت و اثربخشی هستید، همین حالا با زیست بانی پایا (ZBP) تماس بگیرید! ما با ارائه فرمون‌های تخصصی و استاندارد، به شما در کنترل مؤثر آفات کمک می‌کنیم. با محصولات ما، سلامت درختان خود را تضمین کنید و خسارت‌های ناشی از آفات را به حداقل برسانید. برای سفارش و مشاوره رایگان، به سایت www.zbp.ir  سر بزنید یا با ما تماس بگیرید. انتخاب شما، موفقیت شماست!